4 Şubat 2016 Dünya Kanser Günü
“Dünya Kanser Günü” her yıl 4 Şubat günü Kanserle ilgili farkındalık ve bilinç düzeyinin artmasını sağlamak, kansere karşı savaşımda önemli bir adım olan doğru bilinen yanlışlardan kurtulmak ve doğruların herkese ulaşmasını hedeflemek amacıyla dünya genelinde değerlendirilmektedirr.
Kanser; bedendeki hücrelerin anormal biçimde bölünüp çoğalmasıyla bulunduğu ve yayıldığı organların – dokuların işlevlerini yapmasını engelleyen, ülke sınırı ve toplumsal konum ayrımı gözetmeden her ülke ve her yaşta görülen bir hastalıktır.
Kanser, dünyada ve ülkemizde ölüm sıralamasında kalp ve damar hastalıklardan sonra 2. sırada gelen önemli bir Halk Sağlığı sorunudur. Dünya genelinde giderek artan bir hastalık olan kanser, toplumlarda önemli bir sosyoekonomik yüke, kişilerde de maddi ve manevi yitik ve çökkünlüklere yol açmaktadır. Ek olarak, kanserin önemli bir bölümünün önlenebilir olması,
bu konuya verilen önemin de giderek artmasına yol açmıştır.
Her yıl 14 milyon kişinin yakalandığı kanser, zengin – fakir ayırımı yapmaksızın tüm ülkeleri, yaş, cins, dil, din, ırk ayırmaksızın tüm insanları etkilemektedir. Yıllık kanser ölümleri 8 milyon olup, erken tanı ile bunun yarısının önlenmesi olanaklıdır.
Türkiye’de kanser görülme sıklığı AB ülkeleri ve ABD gibi gelişmiş ülkelerden azdır . Erkeklerde en sık görülen kanser türleri akciğer ve prostat olup, tütüne bağlı kanserler erkeklerde önemini korumaktadır.
En son istatistiklerimize göre ülkemizde bir yıl içinde yaklaşık 174 bin kişiye
kanser tanısı konulmaktadır. Erkeklerde tütün ve tütün ürünlerine bağlı kanserler arasında
doğrudan tütün ve tütün ürünlerine yüklenen olgu sayısı 30.779’dur (tüm erkek kanserlerinin %30’u). Türkiye’de 2013 yılında yaşa standardize kanser hızı erkeklerde yüzbinde 267,9 kadınlarda ise yüzbinde 186,5’tir. Toplamda kanser insidensi ise yüzbinde 227,2’dir.
Yüz akciğer kanserinden 90’ının nedeni sigaradır!
Kadınlarda en sık görülen meme kanseri, her 4 kadın kanserinden biridir.
Son Bir yılda 17.531 kadına meme kanseri tanısı konulmuştur.
Tiroid kanseri kadınlarda en sık görülen ikinci kanserdir.
Çocukluk çağı kanserlerinde ise lösemi en sık görülen kanser türüdür.
Gençlerde ise (15-24 yaş dilimi erkeklerde testis kanseri,
kadınlarda ise tiroid kanseri ilk sıralardadır.
Uluslararası Kanser Savaş Örgütü (UICC; International Union for Cancer Control) tarafından bu yıl yayımlanan bildiride kanserle savaşım için Dünya genelinde yapılması gerekenler ve bu önemli noktalar şöyle belirtilmiştir :
Sağlıklı Bir Çevre Oluşturulabilir..
Tüm işyerleri sağlıklı yaşamı benimsemeye yönelik çalışanlarını güdüleyici (motive edici) program ve politikalar uygulayabilir. Yüzde yüz dumansız işyerleri oluşturmak ve
sigarayı bırakma araçlarına bilgi ve erişim sağlamak gibi önlemler, sağlıklı – güvenilir besinlere erişimin sağlanması, işe gidiş gelişlerde fiziksel aktiviteyi teşvik etmek,
işyerlerinde fiziksel aktiviteleri artırmak, daha sağlıklı iş gücü için etkili bir yoldur.
Kişiler ve toplumlar, yaygın kanser türlerinin en az üçte birinin
– daha sağlıklı bir beslenme sağlanması,
– fiziksel etkinliğin artırılması ve
– alkol kullanımının azaltılması ile önlenebileceği konusunda bilgilendirilmelidir.
Sigara da eklendiğinde kanserden korunma oranı %50’ye ulaşmaktadır.
Ayrıca UV (ultraviyole) radyasyondan korunma, mesleksel ve çevresel karşılaşmaların (maruziyetlerin) önüne geçilmesi ile kanser yükü daha da aza indirgenecektir.
Türkiye’de tütün ve obezite eylem planları, çok başarılı sonuçlar ile hızla sürmektedir.
Bu programlara ek olarak kanser özelinde Türkiye Radon Haritalandırma ve Eylem Planı gibi yeni programlar da başlatılmıştır.
Kanser Önlenebilir..
Kanser %90 çevresel %10 oranında ise kalıtsal (genetik) etmenlere bağlıdır.
Çevresel etmenler arasında tütün, alkol, obezite ve enfeksiyonlar ilk sıralardadır.
Dünyada her geçen gün daha çok insan tütün ve ürünlerine, hareketsiz yaşam biçimine
ve yanlış beslenme gibi kanserin en önemli risk etmenlerilerine sunuk (maruz) kalmaktadır. Küresel olarak tütün kullanımı hala en önemli risk etmeni olup,
her yıl 5 milyon kanser ölümünün ve tüm kanser ölümlerinin %22 sinin sorumlusudur.
Erken Tanı Yaşam Kurtarır!
Kanser türlerinin uyarılarını erken belirleme, bulgularını araştırmak ve ileri inceleme için hastaların sevk edilmesi erken tanı olanağını atırmaktadır. Bu nedenle, kanserde erken tanı programları toplumun, sağlık çalışanlarının ve politika oluşturucularının bilgisini artırmayı hedeflemeli; erken tanı olanakları hakkındaki farkındalığı artırmalıdır. Ülkemizde meme,
kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri için toplumun kaynaklarına ve hastalık yüküne uygun olarak tarama programları yürütülmektedir. Bir tarama programının başarıya ulaşabilmesi için toplum tabanlı olması ve hedef nüfusun %70’ni kapsaması gerekmektedir,
Sağlık Bakanlığı, toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) birimlerini ülke genelinde yaygınlaştırmaktadır. Yeni KETEM’ler olabildiğince hastane dışında, ulaşımı daha kolay Sağlıklı Yaşam Merkezi biçiminde planlanmaktadır. Tarama oranları yeni KETEM’lerle birlikte giderek artmaktadır.
Kişiler bedenleri hakkında bilgi sahibi olmalı, olağan dışı bir değişikliği erken fark etmeleri için teşvik edilmelidir. Sağlık çalışanları ve toplum, erken tanının değeri hakkında eğitilmelidir. Çünkü erken tanı, sağaltımın (tedavinin) başarılı olması adına atılan ilk ve en önemli adımdır.
Kanser ile mücadele kanser kayıtçılığından tedavi ve palyatif bakıma dek uzanan geniş bir yelpazeden oluşan oldukça karmaşık bir süreçtir. Ulusal ve uluslararası alanlarında uzman
bilim insanlarına danışarak oluşturulan yeni tasasrımların (projelerin) ve gözden geçirilen (revize edilen) “Ulusal Kanser Kontrol Programımızın” başarıları temelde halkımızın ve sağlık personellerimizin farkındalığının arttırılmasına bağlıdır. Bu gün de şüphesiz ki bu konuda en önemli fırsatlardan biri olup, kanserle mücadelede daha güzel başarılara imza atmamız ümidiyle “Dünya Kanser Günü” nü değerlendirmek uygun olur.
*****
Dostlar,
Tütün ve ürünleri kullanmamak ve pasif duman solumamak, toplamda 100 birim
kabul edilebilecek kansere yakalanma riskini 30-35 puan düşürmektedir. Bu muazzam bir kazanımdır.. Tek başına bu risk etmeni, toplam kanser riskinin neredeyse 1/3’üdür.
Buna ek olarak düzenli ve uygun beslenme, obes olmama, düzenli fiziksel egzersiz yapma, alkolde sosyal içiciliği aşmama, UV’den korunma.. gibi önlemlerle de benzer oranda riski azaltma lanaklıdır.
Yukarıdaki 2 paragrafta belirtilen kurallara uyum, kanser riskini hemen hemen 2/3 azaltmaktadır. Kalan 1/3 oranındaki risk ise düzenli taramalar, erken tanı amaçlı girişimler (kadınlarda ve erkeklerde kolonoskopi, kadınlarda mammografi ve pap smear, erkeklerde PSA gibi) ile eren tanı konması durumunda etkili sağaltım yapılabilecektir.
Öte yandan, kanserin çok büyük oranda ÇEVRESEL ve POLİTİK BİR HASTALIK olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla sağlıklı – güvenili – yaşanabilir bir sürdürülebilir çevre
(Anayasa md. 56) yaratmak başlıca savaşım aracı ve hedef olmalıdır.
Bu da ancak ülkesel ve küresel ölçekte makro çevre politikalarıyla olanaklıdır..
En başlarda da çevreye en ağır yükü oluşturan anlamsız – gereksiz -akıl dışı aşırı nüfus artışı gelmektedir. Türkiye ve Dünya, HER AİLEYE 1 ÇOCUK ölçütünü hızla benimsemelidir.
Sevgi ve saygı ile.
7 Şubat 2016, Ankara
Dr. Ahmet SALTIK
www.ahmetsaltik.net
profsaltik@gmail.com
