1982 Anayasa kurgusunu ne çok eleştirmiştik! Siyaset ve demokrasi alanını daralttığı için: Senato kaldırıldı, Millet Meclisi üye sayısı 450’den 400’e indirildi, seçim süresi 4 yıldan 5 yıla çıkarıldı…
Cumhurbaşkanı ve Başbakan, devlet kurumları ve hükümet üzerinde güçlendirildi.
Toplu özgürlüklere getirilen yasaklar ise, “siyasetten arındırılmış toplum” amacına yönelikti.
Bu vb. nedenlerle 1982 Anayasası, 1961 Anayasası’na göre, “daha az demokrasi” öngörmekte idi.
SİYASETE İNDİRGENEN DEVLET
2017 Anayasa kurgusu, TBMM üye sayısını artırmak ve seçilme yaşını da 18’e indirmekle temsili organa ilişkin niceliksel genişlemeler bir yana, hükümeti tümüyle kaldırıp, yürütme ve devlet başkanlığı makamlarını birleştirdi. Halkoyu ile doğrudan seçilen kişiye çifte temsil işlevi verildi: devlet başkanlığı ve yürütme.
Böylece hükümetin genelsiyaset yetkisi, devlet başkanlığı ve yürütmeyi temsil eden tek kişiye indirgenmiş oldu.
Anayasa ve siyaset bilimi tersine çevrildi: tarihsel gelişim sürecinde monarktan (kral, padişah, sultan) ayrılan ve yönetim görevini üstlenerek siyasal organa dönüşen hükümetin 2017’de kaldırılması, Devlet’in siyaset üstü konumunu sonlandırdı. Özetle devlet, siyasal çatışma ve yarışma sürecine sokuldu.
Gözlem(G.) 1: Yürütme, tek kişiyle özdeş kılındığı gibi devlet de tek kişiye indirgendi; yüzyıllar boyunca oluşan demokratik hukuk devleti yapısı kırıldı.
G. 2: Devleti ve yürütmeyi temsil eden kişinin parti başkanlığı ile, yöneticiliği günlük siyasete indirgenen devlet, partizanlaştırıldı.
G. 3: Politize edilen ve partizanlaştırılan Devlet, ‘her üye bir üye kazandırsın’ (10 milyon x 2) çağrısı ile artık korporatist yapı arayışına yönlendirildi.
SEÇİLMİŞLİK ve SORUMSUZLUK
‘Seçilmişlik – siyaset – sorumluluk’, demokratik hukuk devletinin sacayağı: Seçimlerde yarışan farklı partiler, toplumsal sorunları çözüm vaatleri ile seçmenin desteğini ister. Çoğunluğu sağlayanlar, yönetme görevini siyasal sorumluluk ilkesi eşliğinde üstlenir. 2017 kurgusu ise, partiler arasında eşit yarışma koşullarını kaldırdığı gibi tek kişilik çoğunluk yönetimini de sorumluluktan bağışık tutu.
G. 4: Siyasal sorumluluktan arındırılmış tek kişi siyaseti, “demokratik siyasetin sonu” oldu.
YA SORUMSUZLUK ZIRHI?
Anayasa’da tek kural, CB yardımcıları ve bakanların “CB’ye karşı sorumlu” olması. Ne var ki, görevden alma yetkisi bile anayasal çerçevede kullanılmadı. Resmi Gazete’de kullanılan ‘sözde görevden af’ gerekçesi;
– Kaynağını Anayasadan almıyor,
-Görevden alınan suçsuzluk ilkesinden yararlanamıyor.
G.5: Yetki kullanımında Anayasa kuralları değil, ‘paralel kavramlar’ yeğleniyor.
Kamu yönetiminde geçerli olan, görev + yetki + sorumluluk kuralı, ancak liyakat ve hukuka saygı çerçevesinde işletilebilir. KPSS yolsuzluğu nedeniyle ÖSYM Başkanının görevden alınması, buzdağının görünen kısmı.
Sorumluluktan arındırılmış parti başkanı CB, kendini bütün kamu görevlilerinin sicil amiri yapmakla, siyaset dışı tutulması gereken kamu yönetimi partizanlaştırıldı.
G 6: Yönetimde liyakatsizlik devam ediyor.
Öte yandan, sorumluluktan arındırılmış siyaset, “sorumsuzluk zırhı” giydirilmiş “mülga hükümet” ve “kamu yönetimi” ile berkitildi: Keyfi işlem yapanlar ve uygulayıcıları için, “hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz” (5 yasa).
G. 7: OHAL sürekli kılınarak hukuk devleti sonlandırıldı.
EN KESKİN DÖNEMEÇ
Kısacası, sorumluluktan arındırılmış siyaset, liyakat ve hukuktan da arındırılmış bir devlet yapısı ile sonuçlandı.
Bu nedenle, önceki hiçbir seçim, 2023 seçimleri denli yaşamsal olmadı. Zira yüzüncü yıl dönemeci pek keskin: Demokratik cumhuriyetçiler, ancak kitlesel eleştiriler eşliğinde büyütecekleri dayanışma halkaları ile dönebilir bu keskin virajı.
Hatırlatma, demokratik hukuk devleti müttefiklerine:
-CHP, İYİ P., DP, SP, Deva P. ve Gelecek Partisi’ni kapsayan ‘6’lı masa’, G. 8: Demokratik cumhuriyetçiler 100. Yıl sınavında.
“Yıkın, hukuk arkadan gelsin”! emri, kolluk güçlerinin ve mülki idare amirlerinin amiri konumumdaki İçişleri Bakanınca verildi.
Üç Anayasa maddesinin doğrudan ihlali:
Anayasa’nın üstünlüğü ve bağlayıcılığı (md.11),
Kanunsuz emir (md.137),
Mahkeme kararlarının bağlayıcılığı (md.138).
‘Konusu suç teşkil eden emir’, Türkiye İçişleri’nin ne durumda olduğunun ya da kimlerin yönetimi altında bulunduğunun ibret verici bir göstergesi.
YA DIŞİŞLERİ?
2017 Anayasa kurgusu, yüzyıllar boyu gelişen Anayasal ve siyasal mirası bir çırpıda sildi. Ulusal alandaki kuralsızlaştırma, kurumsalsızlaştırma, kazanımları değersizleştirme ve sistemsizleştirme , uluslararası savrulmalara da yansıdı. Cumhuriyet dönemi yansız dış politikası ve Anayasa’nın amir hükümleri (AS: buyurucu kuralları) bir yana bırakılarak, kişisel ilişki ve tercihler, kısa dönemli çıkarlar öne çıkarıldı.
ABD Başkanı Biden ile resmi görüşmesinde Dışişleri Bakanlığı çevirmeni yerine Cumhurbaşkanı Sn. Erdoğan’ın özel bir kişiyi tercihi, belirgin bir gösterge.
Siyasal partiler, haklı eleştirilerini yaptı: CB, Türkiye Cumhuriyeti adına ABD Başkanı ile resmen görüştüğüne göre, çevirmenin resmi sıfat taşıması, bu işin doğası gereği.
Bunu, ana muhalefet partisi lideri Sn. Kılıçdaroğlu’nun dillendirmesi, demokratik hukuk devleti ereğinde anayasa değişikliğini gerçekleştirmek amacıyla farklı siyasal akımları bir araya getirmeyi başarmış olan bir siyasal şahsiyet (AS: kişilik) olarak görevi de.
Sn Kılıçdaroğlu’nun, gayri resmi özel çevirmen için “hanım kız” demesi ise, eleştiriler karşısında aylardır suskun kalan Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme (PBDBY) çevrelerini harekete geçirdi. Fransızların ‘matmazel’ hitabını çağrıştıran ‘hanım kız’, dilimizde bir nezaket söylemi olduğu halde, neredeyse işin özünü unutturdu ve konu hemen mahkemeye taşındı.
PBDBY YORDU…
İşte PBDBY’nin Türkiye’yi, içi ve dışı bakımından getirdiği durum: Bakan, yasa uygulayıcılarına, ‘hukuku tanımayın, yıkın’, Devleti temsil eden kişi ise, uluslararası en önemli görüşmelerinde bile, ‘ben Devlet görevlileri ile değil, özel ilişkilerimle belirlediğim kişiler ile çalışırım’ diyebiliyor.
Özetle; Türkiye, Cumhuriyeti ve yurttaşları ile ‘monokrasi yorgunu bir ülke’ durumuna düşürüldü.
SOSYAL DEVLET ÖNCELİKLERİ
Sayın Kılıçdaroğlu’nun, PBDBY’ye uyarı, öneri ve eylemleri, dayanağını Anayasa’da bulmakta:
Demokratik muhalefet olarak CHP, Anayasal çerçevede tutarlı bir siyasal tutum ile sosyal devlet öncelikleri doğrultusunda güçsüz toplumsal katmanların korunması ve yoksullaşmanın yıkıcı sonuçlarının önüne geçilmesi amacıyla çok yönlü çabalarını sürdürüyor:
Bir yandan, yasama çalışmalarında engelleyici değil, yapıcı ve ön açıcı öneriler geliştiriyor, anayasallık güvencesini işletmek için çok yoğun bir çaba harcıyor; öte yanda, sosyal devlet önceliklerini ve liyakat ilkesine dayalı kamu yönetimi kurallarını gündeme getirerek güçsüz toplumsal katmanların korunmasına katkıda bulunurken, kamu yönetiminin bir an önce hukuk devleti gereklerince yapılanması için sürekli çaba gösteriyor.
Özetle;
– TBMM’de Anayasaya saygı çerçevesinde nitelikli yasa,
– Parlamento dışında Anayasa’nın uygulanması için çok yönlü faaliyetler,
– Seçimler sonrası için de somut anayasa ve yasa çalışmaları
üçlüsü karşısında panikleyen PBDBY, güdümü altındaki yargının kapısını sık sık çalıyor…
Bu itibarla (AS: bakımdan), ‘yıkın, hukuk arkadan gelsin’ diyen kişi karşısında sus pus olanların, ‘hanım kız’ hitabını mahkemeye taşıyanlar, aslında CHP’ye, mahkeme önünde, PBDBY’nin Türkiye’nin içini ve dışını ne hale getirdiğini teşhir olanağını da sunmuş oldu.
Türkiye Cumhuriyeti, PBYDBY yükünü taşıyamaz hale geldi...
Bu nedenle, demokratik hukuk devleti yolunda ‘hak, hukuk, adalet’ için daha büyük dayanışma gereksinimi her geçen gün artmakta.
15 Temmuz başarısız darbe girişiminin 6’ncı yılı üzerine çok konuşuldu; kahramanlık nutukları çekildi: Demokrasi kazandı!
Bu gün, 20 Temmuz’da ilan edilen ve 21 Temmuz sabahı yürürlüğe konan OHAL’in 6’ncı yılı:
Hukuk kaybetti. Nasıl yok edildi hukuk? Kısaca, OHAL KHK uygulamaları ve OHAL sonrasına ilişkin düzenlemeler yoluyla. Şöyle ki; OHAL, 15 Temmuz kanlı darbe girişimi ile bozulan anayasal düzeni ve kamu düzenini yeniden sağlamak amacıyla ilan edildi (Any., md.120, şimdi 119).
Ne var ki;
OHAL KHK’ler yoluyla tümüyle Anayasa dışı bir uygulama sonucu, ‘hukuki kılıf‘ altında en acımasız toplu kıyımlar yapıldı.
OHAL yönetimi baskısı altında anayasal düzen kaldırıldı.
OHAL KHK
OHAL KHK’ler, ‘yargısız infaz‘ için kullanıldı. KHK ek listelerinde adları yazılan onbinlerce kişi, -başvuru hakkı dahil- bütün özgürlük ve haklarından yoksun kılındı. 2018 seçimleri sonrası da süren bu uygulama, hukuk tarihinin en büyük toplu kıyımı.
ANAYASA İLGASI
OHAL keyfi yönetiminde, biçimsel kurallarına bile uyulmadan yapılan Anayasa değişikliği ile 6 ayda, ‘siyasal iktidarı sınırlayıcı düzeneklerin bütünü‘ kaldırıldı. Böylece, çağdaş anayasacılık gerekleri bir yana, Osmanlı-Cumhuriyet anayasal ve siyasal kazanımları da bir çırpıda silindi.
OHAL SONA ERMEDİ!
OHAL, iki yılın sonunda kalkmadı. 2018‘de OHAL önlemleri, üç yıl daha uzatılarak (7145 sy. Y.), KHK yoluyla muhalifleri kıyım yetkisi, valilere ve ilgili kurumlara aktarıldı. Bu süre, 2021’de bir yıl daha uzatıldı (7333 sy.Y.); kayyum olarak TMSF işlemleri için ise 3 yıl daha…
Belirtilen iki yasa ve öteki yasalara serpiştirilen yasaklayıcı yetkiler yanı sıra, yasal ‘sorumsuzluk zırhı’, OHAL yönetimi keyfi işlemlerini sürekli kıldığı gibi ’siyasal ayak‘ güvencesi olma özelliği de taşıyor.
TOPTAN KORUMA
OHAL KHK imzacıları başta gelmek üzere, suç oluşturan işlem ve eylem sahipleri koruma altına alındı: “…Hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluğu doğmaz“ (2016-2020).
Beş yasada yer alan bu ortak kayıt, OHAL dönemi resmi işlemleri ve olası yaptırımları arasındaki sorumluluk halkalarını koparmaya yönelik. OHAL dönemi ve sonrası karar alıcı ve uygulayıcılarını her türlü sorumluluktan bağışık tutmak, FETÖ ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi bir yana, yaşamı, dinsel cemaatler dahil, hukuk dışı bütün oluşumlara karşı mücadele ile geçen insanlara ’yargısız infaz’ uygulayan kişileri –başta, Cemaat’in eski müttefiki siyasiler- korumayı amaçlıyor.
Böylece, failler ömür boyu korunurken, onların mağdur ettiği suçsuzlar, kuşaklar boyu lekeli (!) kalacak. Nasıl?
BAK VE OHAL İİK
Barış Akademisyenleri (BAK) dosyaları tipik örnek: – Dönemin Başbakanı, “Hata düzeltilecek” dedi. – Anayasa Mahkemesi, Barış Bildirisi’ni ifade özgürlüğü güvencesinde saydı. – Ağır Ceza Mahkemeleri, “Barış Bildirisi’ne rıza gösteren öğretim üyeleri ile terör örgütleri arasında irtibat ve iltisak yoktur” dedi.
Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu (OHAL İİK) ise, “Ben hiç birini tanımam” dedi. BAK dosyalarına ilişkin açıkça keyfi kararlar verme cüreti gösteren OHAL İİK’in, başka dosyalarda ne denli keyfi kararlar verdiği, kolayca tahmin edilebilir.
SİYASİ AYAK
TBMM Darbe Komisyonu Raporu’nun nasıl karartıldığı, beşinci yılında günışığına çıkarken, FETÖ darbe girişiminin siyasi ayak kalkanı da tamamlanmış oluyor: Darbe raporu, koruma yasaları ve OHAL İİK. Bu sac ayak kırılmadığı veya yok edilmediği sürece siyasal ayak arayışı, ‘Saray hukukçuları‘ gölgesinde bir avuntu olmanın ötesine geçemez.
Danıştay’ın, hukuku dolanarak verdiği Ayasofya kararından sonra
Anayasa’yı katlederek verdiği İstanbul Sözleşmesi Kararı,
27’nci Yasama döneminde, muhalefet vekillerince hazırlanan yasa önerilerinin hiçbiri TBMM Komisyonlarında görüşülmedi. Yalnızca AKP veya AKP-MHP koalisyonu önerileri yasalaştı: Toplam 3285 maddeden oluşan 273 yasa. Bunların 160’ı uluslararası anlaşma onayı, Yasaların 69’u torba ve 44’ü tek konu şeklinde. Torba veya tek konu yasaları, üç yoklukla sakat.
ÜÇ YOKLUK HALİ
-Yasa / yasama etki analizi,
-Anayasa’ya uygunluk incelemesi,
-Çevre konularında çevresel etki değerlendirmesi (ÇED).
-Yasa etki analizi, özellikle, torba tarzı yasalar için vazgeçilmez. Etki analizi yokluğu, aynı konuda çıkarılan yasalar arası ilişki zincirini de perdeliyor.
–Anayasa’ya uygunluk: İçtüzük yükümlülüğü, AKP-MHP’li vekillerin el işaretine indirgeniyor.
-ÇED: ‘Bu da ne?’ dercesine geçiştiriliyor.
Üç yokluk hali, “normatif ilerleme“ yerine “mevzuat karmaşası“ yaratıyor. Bu durum, 27’nci Yasama döneminin ilk düzenlemesi 7145 sayılı Yasa ile sonuncusu 7417 sayılı yasaya kadar değişmedi.
Sayı var, ama ölçü yok; nicelik önde, nitelik yok. Yasaları ölçemediğimiz için etkili kılamıyoruz…
Onlarcası arasında üç örnek: 2’nci Bütçe, varlık barışı ve sansür.
2’nci BÜTÇE
Anayasa’da öngörülmeyen ek bütçe kanun teklifi, -ilki gibi- Cumhurbaşkanı (CB) imzası ile yapıldı (20.6.22). Ne var ki, Plan ve Bütçe Komisyonu’nda bütçe sunuşunu, CB yardımcısı yerine bu kez, Hazine ve Maliye Bakanı yaptı; Genel Kurul‘da da yürütmeyi temsil etti. Oysa, 2017 kurgusuna göre Bakan, Yürütme içinde yer almadığı için, bütçe sunuşu yapamaz; tek kişi ile özdeşleşen yürütmeyi temsil edemez.
VARLIK BARIŞI
7417 sayılı yasaya Genel Kurul’da yapılan ekleme (md. 50) ile “ kaynağı belli olmayan yurtdışındaki varlıkların ülkeye getirilmesini teşvik“ düzenlemesi (7256 sy. lı Kanun, 17.11.20), 31 Mart 2023’e dek uzatıldı.
-7256 sayılı Yasa uygulaması üzerine verdiğim iki soru önergesi (2.6.21 ve 10.11.21), Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca yanıtlanmadı.
-7417 sayılı Yasa, aynı konuda düzenleme yaptığı halde, etki analizi bir yana, 7256’ya gönderme bile yok.
Öte yandan; “vergi dilimlerini güncellemek“ akla bile gelmedi. Dahası, üniversiteye muhtemelen hiç uğramamış olan öğrenci affedildi; ama görevini en iyi biçimde yaptığı halde üniversiteden atılan öğretim üyeleri akla bile gelmedi.
SANSÜR
2020 Temmuz sıcağında ve kovid-19 koşullarında 7253 sayılı sosyal medya yasasına, demokratik muhalefetin yönelttiği itiraz ve öneriler reddedildi.
Haziranın 2022’de getirilen ve önceki arasında, gerekçede de olsa herhangi bir bağlantı kurulmayan öneri; Komisyonlardan tam bir dayatma ile geçirildi.
Son dakika ertelemesi ne anlama gelir? Eğer CHP-HDP-İYİ Parti uyanık davranmaz ise, AKP-MHP ikilisi, tıpkı önceki ertelemelerde uzlaşma görüntüsü vererek aynen oylattığı gibi bu kez de, ekim ayında Genel Kurul’dan geçirir.
YA MUHALEFET BELLEĞİ?
Bu nedenle, demokratik muhalefet pek uyanık olmalı; AKP-MHP’nin “yasama belleği”ni zedelemesinde kendi payını unutmamalı.
TBMM’de temsil edilen partilerin, yasama faaliyetini, Komisyonlarda ve Genel Kurulda, “azınlık bilinci” ile sürekli bir uyanıklıkla izlemesi ölçüsünde, “yasama belleği“nin çoğunluk tarafından yok edilişini seyretme konumundan çıkabilir.
MECLİS NEDEN KAPANDI?
TBMM, dört yıl temmuz ayında da çalıştı; bu yıl da o yönde karar aldı. Ne var ki, AKP, Meclis’i apar topar kapattı!
Öte yandan; Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyeliği konusunda Ankara-Madrid söylemi arasında tam bir çelişki bulunan CB, TBMM’yi işaret etti.
Kuşkusuz hükümet olsa idi, TBMM önünde sorumlu Yürütmenin tavrı farklı olurdu. Bu kadarı bile parlamenter rejimin önemini göstermiyor mu?
Bugünkü acı gerçek ise şu:
Saray güdümündeki TBMM, ölçme bir yana, kendi hukuki işlemleri arasında bağlantı bile kuramıyor.
Britanyalı fizikçi L. Kelvin’in dediği gibi, “Ölçemediğiniz şeyi ilerletemezsiniz“.
Sözün özü; parlamenter rejim, yasaların etkililiği için de gerekli.
24 Haziran 2018-24 Haziran 2022: 27. Yasama döneminin 4 yılı.
Dört yıl, yalnızca bir yasama organı olarak TBMM değil, Parti Başkanlığı Yoluyla Devlet Başkanlığı ve Yürütme (PBYDBY) dönemini de (9 Temmuz 2018) kapsıyor.
Normatif açıdan asıl değerlendirilebilir?
“TORBA YASA”
TBMM, toplam 3 bin 147 maddeden oluşan 267 yasa kabul etti. Bunlardan, 486 maddeden oluşan toplam 160 uluslararası antlaşma, 1 içtüzük ve 8 bütçe kanunu çıkarılırsa, kalan 98 yasanın 66’sı ‘torba teklif’ti. Maddelere göre, 3 bin 147 maddenin 2 bin 29’u ‘torba yasa’.
Toplam 66 ‘torba’ yasa’, yaklaşık 531 yasada bir kez, 158 yasada ise birden çok kez olmak üzere 689 yasada değişiklik yaptı.
“TORBA CBK”
PBYDBY ise, toplam 2 bin 692 maddeden oluşan 105 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (CBK) çıkardı. Bunlardan 54’ü ‘torba kararname’ olup, madde sayısı 804’tür.
CBK’ler tümüyle gerekçesiz…
Torba yasa ve CBK’ler, yürürlükteki kuralları, adeta bir ‘enkaz yığını’ haline getirdi.
ÜST YASAMA GİBİ
Yasa, yasama organı olarak TBMM’nin asli ve genel yetkisi.
CBK ise, yürütme olarak CB’nin Anayasa ile çerçevesi çizilmiş yetkisi.
TBMM’nin varlık nedeni kural koymak; Yürütme’nin varlık nedeni ise, adı üstünde yasayıcının koyduğu kuralları uygulamak.
Her ikisi, hukuk devleti (md.2), egemenlik (md.6), yasama yetkisi (md.7), yürütme yetkisi ve görevi (md.8) ve Anayasa’nın üstünlüğü (md.11) ile bağlı.
Ne var ki TBMM, anayasal yetkisini; eksik veya Anayasa’ya aykırı kullanıyor ya da CBK’ye uygulama alanı açmak için kullanmaktan kaçınıyor.
PBYDBY ise, tam tersine, anayasal yetki sınırları dışına çıkıyor; doğasına aykırı olduğu halde torba ve gerekçesiz olarak yaptığı CBK’ler, şekil, yetki ve içerik yönlerinden Anayasa aykırılıklar zinciri ile bezeli.
TBMM ve CB arasında yetki kullanımı yönünden ayrışma, yasa-CBK ilişkisini düzenleyen Anayasa kuralını askıya almış durumda: CBK ile “kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır”; TBMM’nin “aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz kalır” (md.104/17 son).
Meclis’e vurulan ters kelepçe işlevi gören AKP-MHP ittifakı, kendilerinin koyduğu bu anayasal yükümlülükten de sürekli kaçınıyor.
Yasama yetkisinden kaçınarak CBK’ye alan açmakla yetinmeyen AKP-MHP, yasaları da daha çok yürütme ve idarenin siparişleri üzerine çıkarmayı sürdürüyor.
Haliyle PBYDBY, bir üst yasama görüntüsü veriyor.
HASAR AĞIR
TBMM, Anayasa md.7’nin kendisine tanıdığı yetkiyi kullanmaktan kaçındığı, CB ise md.104/17’nin tanıdığı yetki sınırlarını tanımadığı için, Anayasasızlaştırmaivme kazanıyor. Böylece, yurttaş hakları ve kamu yararı sürekli zedelendiği gibi gelecek kuşakların hakları da yok ediliyor.
Mevzuat ise, düzeltilmesi kolay olmayacak şekilde karmaşık ve darmadağın maddeler yığını haline gelmiş bulunuyor.
FELÇ EDİLEN AYM
Bu dönemde, CHP, 107 yasadan 78’inin, 105 CBK’den 75’inin iptalini istedi. Anayasa Mahkemesi (AYM) toplam 158 başvuruda 45 karar verdi: Yasalar üzerinde 15 iptal 14 ret, CBK’ler üzerinde 8 iptal, 8 ret kararı.
Bireysel başvuru yolu 10 yıl önce açıldığı halde, adil yargılanma hakkı reformu yapılmadığı için, giderek siyasallaşan üye profili dışında ağır iş yükü nedeniyle AYM denetimi etkisizleşti. TBMM, PBYDBY ve mahkemeler, AYM’yi adeta felç etti. AYM, iptal ve ilke kararlarını vermede yetersiz ve etkisiz kaldı.
DEMOKRATİK MUHALEFET
Dört yıllık ‘normatif enkaz’ karşısında, çoğunluk yolunda CHP/HDP/İYİ Parti’de ne ölçüde ‘azınlık bilinci’ oluştu? Tartışılmaya değer bir soru.
Ama şu açık: Artık 5. yıl yok; çünkü seçim tarihi, en geç 18 Haziran 2022. Bu hızlı geri sayım döneminde, AKP-MHP ittifakı için seçimleri kaybetmeme telaşı nedeniyle, Saray güdümünde “ülke hasarı teferruat” olacak. Bu nedenle, geri sayım döneminde “yıkıcı mevzuat” dayatması, demokratik muhalefetin daha uyanık olmasını gerekli kılıyor. Türkiye Cumhuriyeti, en tehlikeli son viraja doğru hızla ilerliyor. Aman dikkat!
“Ya resmi dezenformasyon?”, başlıklı ayın ilk yazısı (2 Haziran), basın ve sosyal medya torba yasa teklifinin olası sakıncaları üzerine idi. Öneri, 1-2 Haziran’da Dijital Mecralar Komisyonu’nda, izleyen haftalarda Adalet Komisyonu’nda görüşüldü. Geçen hafta Genel Kurul gündeminden, “uzlaşma (!)” adına çekildi.
Yasa tekniğine tümüyle yabancı olan torba öneri, içerik olarak ve kurumsal düzenlemeler bakımından, Anayasa’ya ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne çok yönlü aykırı; mahkemelerin konuyla ilgili kararlarına da.
Nisan ayında dayatılan 7393 Sayılı Seçim Kanunu Değişikliği, demokratik siyaset bakımından sorunlu idi; bu öneri de, özellikle demokratik toplum bakımından fazla sorunlu. Siyasal iktidarın seçim yoluyla el değiştirmesini engelleme amacı, her ikisinin ortak paydası. Nasıl?
***
Eğer toplumsal ve siyasal sorunlara ilişkin bilgilenme hakkını yurttaşlar özgürce kullanamaz ise, serbest kamuoyu oluşmaz; eğer seçim sürecinde yargı güvencesi zedelenirse, iktidarın seçim hilesi yapması kolaylaşır.
Seçim yasası ve gündemdeki sansür yasa önerisi,
AKP-MHP iktidarını sürekli kılma ereğinde birleşiyor.
Sansür düzenlemesi, demokratik toplum (md.13), seçim düzenlemesi ise, demokratik yönetim (md.75 vd.) güvencelerini zedeleyici; haliyle her ikisinin, demokratik devlet (md.2) kuralının içini boşaltıcı etki yaratma riski hayli yüksek.
Ne var ki, çoğulcu toplum sönümlendirilerek demokratik devleti askıya alma sürecinde asıl örtbas edilmek istenen,
Resmi dezenformasyon yoluyla kamu sağlığını da tehlikeye düşürmek.
Covid-19 salgın dönemine yayılan resmi dezenformasyon, son aylarda ve özellikle Haziran boyunca zirve yaptı. Covid-19 önlemlerinin büyük bir aymazlıkla sonlandırılmış olması bir yana, vaka ve ölüm sayıları da kamuoyundan saklanır oldu. Yaşamsal bilgiler toplumdan gizlendiği gibi, DSÖ’ye bilgi iletimine de son verildi.
Saray ve güdümündeki Sağlık Bakanlığı, “genel sağlık” için güvence olmak bir yana,
tam tersine tehdit kaynağına dönüştü.
Öneri madde 29’a göre ise, tehdit kaynağı yurttaşlar; “sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse” 3 yıla kadar hapisle cezalandırılır.
***
Anayasa’nın düşünce özgürlüğü ve hukuk devleti güvencelerine (md.2, 25 ve 26) açıkça aykırı olan bu madde, düşünce suçlarına yeni bir halka ekleyecek.
Ne var ki, asıl dezenformasyon, resmi makamlarca yaratılmakta olup, örneğin, Covid-19 pandemisini aşmaya yönelik etkili önlemler almak bir yana, “sağlıkla ilgili bilgilenme hakkı”nı bile engelleyen Sağlık Bakanlığı, ”genel sağlığı” tehlikeye düşürmeyi sürdürüyor: Dezenformasyon yoluyla önlemleri kaldırmak, halkı eksik bilgilendirmek, hiç bilgilendirmemek veya yanlış bilgilendirmek, kamu sağlığı üzerinde en büyük tehdit.
Eğer madde 29 yasalaşırsa, dezenformasyonla “kamu sağlığı”nı tehlikeye düşüren resmi makamlar değil, halka gerçek bilgi aktarma görevini yerine getiren hekimler, “Halk arasında endişe, korku veya panik yaratma” suçlaması ile karşılaşabilecek.
***
Özetle, kamu makamlarının hukuk dışı işlem ve eylemlerini sorumluluktan bağışık tutan AKP-MHP düzenlemelerine, kamu sağlığını tehdit eden eylemler ve işlemler halkası da eklenecek. Toplum sağlığını koruma ve geliştirme anayasal yükümlülüğü bir yana, devlet eliyle kamusal sağlığı tehdit, yaşam hakkı karşısındaki devletin yükümlülüğünü apaçık hale getiriyor ve ağırlaştırıyor. Bu nedenle, TBMM’de CHP-HDP ve İYİ Parti’nin öneriye karşı demokratik blok oluşturması yetmez, AKP-MHP’nin kamu sağlığına ilişkin sorumluluklarını da sergilemesi, tarihsel görevi.
6 Haziran haftası, 6 Kanun teklifi, TBMM’nin yalnızca yasama gündemi. Komisyonlar ve Genel Kurul çalışması, iç içe ve üst üste. Sakıncalı yönleri ve doğuracağı sonuçlar bakımından hepsi önemli: Ülkeyi, toplumu, adaleti, sağlığı, piyasaları ilgilendiren düzenlemeler… Dördü torba tarzında olan önerilerin ortak paydası, TBMM dışında hazırlanmış olması.
Avukatlık Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (328 sıra sy./5 madde-Adalet Komisyonu): İki yıl önce baroların bölünmesini öngören yasa ile kurulan 2. (paralel) ve ana barolara göre çok küçük barolara ayrıcalık tanıyan yasa önerisi, hukukçuları ayrıştırmayı derinleştirme ve hukuk inancını zedeleme vb. birçok riski beraberinde getirecek.
Çevre Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (336 sıra sy.lı/ 31 madde/ Çevre -tali- ve İmar -asli- Komisyonlar):
Stockholm Bildirgesi’nin 50. yılında Türkiye’nin çevresel ve ülkesel yağmasının ivme kazandığı bir sırada, kod niteliğinde çevre yasası bir yana, yürürlüktekiler de, torba yasalarla daha belirsiz hale getiriliyor. Maden ruhsatları ve orman kırımları ile ülkenin yağmalandığı, termik santral ve HES’lerle doğal alanların kuşatıldığı, tarihsel ve kültürel değerlerin yok edildiği, kamu makamlarının sürekli çevre suçu işlediği bir ortamda, çevre alanında, birbiriyle ilgisiz birçok yasa tek bir torbaya tıkıştırılarak çevresel bilgi kirliliği yaratılıyor.
Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/4471 sıra sy.- 40 madde/ Dijital Mecralar -tali- ve Adalet -asıl- K.):Basın ve sosyal medya özgürlükleri üzerinden demokratik toplumu baskılamayı amaçlayan torba önerinin sakıncalarına “Ya resmi dezenformasyon?” yazısı ile dikkat çektim.
Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/4484 – 24 madde/ Adalet K.): Hâkim ve savcı yardımcılığı öngören yasa önerisi, sınavlar için nesnelliği ve saydamlığı sağlayıcı ölçütler öngörmemekte ve birçok konuyu yönetmeliklere bırakmakta.
İstanbul Finans Merkezi Kanunu Teklifi (2/ 4478-12 madde –Plan ve Bütçe K.) : Merkez, Türkiye Varlık Fonu tarafından kurulacak özel hukuk hükümlerine bağlı şirketçe kanun kapsamında verilen görev ve yetkiler çerçevesinde yönetilecek. Yönetici şirket, bağımsız alan ve bölümlerin kiralanması dâhil, umumi hizmetlere ayrılmış alanlara dair yönetim faaliyetlerini 20 yıl süreyle gerçekleştirecek. Merkezdeki birçok iş ve işlem, harçlar dâhil birçok vergiden muaf (bağışık) tutuluyor. Mecburi (zorunlu) Türkçe kullanımına tabi (bağlı) olmama, sözleşmelerde hukuk seçimi serbestliği ve yabancı uyruklu istihdamı konusunda istisnai (ayrıksı) değerlendirilme gibi ayrıcalıklar tanınıyor. Parselasyon, kentsel tasarım projeleri gibi işlemleri yaptırma ve onaylama yetkisi, İBB’ye değil, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na veriliyor. Merkez alanı içerisindeki (içindeki) BDDK ve SPK mülklerinin tapu kaydı, kurulacak özel şirkete geçirilecek. Özetle, bir tür mali özerk alan ve serbest bölge kurulacak.
Sağlıkla İlgili Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/4485-14 madde/ Plan ve Bütçe K.): Sağlık çalışanlarının çalışma hayatına (yaşamına) ve emeklilik dönemlerine ilişkin sayısal yükseltmeler öneriliyor. Aile hekimliği eğitim sürecindeki uygulama 2029 yılına uzatılıyor. Sözleşmeli personel statüsüne geçiş kolaylaştırılıyor.
MUHALEFET BİLİNCİ
“Şu gerekçelerle Anayasa’ya aykırı ve AYM’nin konuyla ilgili şu kararlarına aykırı :
Yasanın etki analizi yok; yasalaşması, şu sakıncaları yaratacak; bu konuda CHP’nin hazırladığı yasa önerilerini gündeme alın vb.” itiraz ve öneriler, AKP-MHP vekillerince yalnızca el işareti ile reddediyor. 6 Haziran haftasının yasama gündemini oluşturan 6 yasa önerisi, belki de 6 virgül değişikliği yapılmadan yasalaşacak. Buna karşın, CHP-HDP-İYİ Parti, olumlu yönde düzeltici önerilerinde sonuna kadar (dek) dayanışma içinde olabilmeli. Dayanışmacı demokratik muhalefet, gelecek kuşaklara karşı tarihsel bir sorumluluk.
=================================================== Dostlar,
İç acıtan (hazin) görünüme Sn. Kaboğlu, çok kıdemli bir Anayasa hukukçusu ve Parlamenter olarak ayna tutuyor. Usuma (aklıma) bir soru üşüştü :
Antik Yunan Meclislerinde acaba, bu süreçler daha mı demokratik ve yurtseverdi??
(AS: Bizim katkımız ve Sn. Kaboğlu’nun “Légion d’Honneur” ödülü alması ile ilgili notlarımız yazının altındadır..)
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’da dün görüşülmeye başlanan basın torba yasa önerisi, “sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle (AS: dürtüsüyle), ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse” için ceza yaptırımı öngörmekte.
“Dezenformasyonla mücadele“ adı altında hazırlanan öneri, internet ve sosyal medyaya ilişkin düzenleme, demokratik yoplumu sönümlendirme girişimi. İşte gerekçesi:
“Bu bağlamda, yalan haberi kasıtlı olarak üretme ve yayma eyleminin (dezenformasyon), birey ve toplum iradesini ipotek altına alan ve vatandaşların gerçek bilgiye ulaşma hakkını engeleyen ciddi bir tehdit haline geldiği aşikârdır. Bu tehdit, aynı zamanda çeşitli özgürlükleri istismar etmek suretiyle başta ifade özgürlüğü ve haber alma özgürlüğü olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasını engellemeye yöneliktir. Gelişen teknoloji ile birlikte dezenformasyonun vardığı nokta, temel hak ve özgürlükleri korumak adına bu tehditle mücadele etmeyi zorunlu kılmıştır…“
TAMAMEN (TÜMÜYLE) ANAYASA DIŞI
Getirilmek istenen, “Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma“ suçu, çok yönlü olarak sorunlu:
“Ülkenin iç ve dış güvenliği”, “kamu düzeni” ve “genel sağlık” kavramları, son derece geniş kapsamlı olup, suçun nesnel olarak çerçevelenmesi olanaksız. “Gerçeğe aykırı bilgi”, çeşitli kamusal sorunlarda neyin “gerçek” olduğunu saptamak kolay olmayıp, tanımı gereği doğru ya da yanlış olamayacak değer yargılarının da cezalandırılması riskini yaratmakla, Anayasa’nın birçok maddesine aykırı..
Özetle, internet ve sanal ortamda kullanılan düşünce ve ifade özgürlüğünün, devrim niteliği taşıyan olumlu yanları değil, hep olumsuz yönleri öne çıkarılıyor. Oysa, siyasal iktidar örgütlenmesi ve insan haklarının güvencesinin bilimi olarak anayasa hukuku, sanal ortam yoluyla oluşan sosyal medyanın yarattığı sorunlara karşın, devrim niteliğindeki yeniliklerle yüzleşmek durumunda. Şu açılardan:
– Egemenliği ve demokrasiyi yeniden icat etmek,
– Normativite üzerine yeniden düşünmek,
– Hak ve özgürlükleri sorgulanak,
– Siyasal aktörlerin söylemlerini dönüştürmek.
Bizde, ilksel sorunlar nedeniyle sorunsalı, bu açılardan ele alabilme eşiğine henüz gelemedik.
Neden? Çünkü, sosyal medya dezenformasyonu vesilesiyle ele alınması gereken ilk sorun, “resmi dezenformasyon” dur.
“RESMİ” NE DEMEK?
İşte resmi dezenformasyon dizisi:
– Anayasal dezenformasyon: Anayasa değişikliği, siyasal hatta resmi dezenformsyonla gerçekleştirildi.
– KHK yoluyla yaratılan dezenformasyonla, “yargısız infaz”larla yurttaşları terörist sayıldı, OHAL KHK yoluyla onbinlerce kamu görevlisinin yaşamları karartıldı..
– Sorumsuzluk zırhı yaratan düzenlemeler: OHAL dönemi ve 9 Temmuz 2018 sonrası OHAL KHK ve yasalarla, “yargısız infaz” failleri için örülen sorumsuzluk zırhları da resmi yalanlar dizinde.
HANGİ ORTAMDA?
Covid-19 ortam ve koşullarında 7253 sayılı yasa ile iki yıl önce sosyal medya düzenlemesine karşı CHP olarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurduk.
İptal kararını beklerken, AYM, bu kez, 5651 sayılı Yasa md.9’u pilot kararla iptal ederek TBMM’nin nasıl bir düzenleme yapması gerektiği konusundaki ilkeleri sıraladı (27.10.21): Öngörülebilir olmalı, erişimin engellenmesi usulünün kapsamı ve hukuki niteliği açıklıkla düzenlenmeli; interneti sınırlandıran kanunun dar bir uygulama alanı olmalı ve kullanımı acil bir toplumsal ihtiyaca yanıt olmalı; davranış ve olgulara bağlanan hukuksal sonuçlar belirli bir kesinlikte belirlenmeli; ifade özgürlüğünü kısıtlayan bir yolun keyfiliğe ve ölçüsüz sınırlamalara yol açmaması için gerekli güvenceleri barındırmalı.
Gündemdeki yasa önerisi, şu halde, 7253 sayılı yasaya karşı AYM başvuru sonucunun beklenmesi bir yana, AYM’nin pilot kararı gereğince düzenleme gündeme bile getirilmeden görüşülmeye başlandı.
Siyasetçilerin konuşmlarını canlı olarak yayımlayan kanallara yaptırım uygulayan RTÜK’ün demokratik siyaseti sönümlendirmeye çalıştığıbir sırada,
Paramiliter nitelikte sözde bir şirket temsilcisinin
“Bu vatanı sandıkta teslim etmeyiz”
sözlerine karşı herhangi bir işlem yapılmadığı bir sırada gündeme getirildi.
Evet tam bir dezenformasyon önerisi karşısındayız. ============================================== Dostlar,
Sn. Prof. Kaboğlu son derece nitelikli “gazete” makaleleri yazmakta her hafta.
Onca yoğun parlamenter siyasal yaşamı içinde. Bu yazıları siyaset bilimi alanında, hukukta ve özellikle anayasa hukuku ve insan hakları hukukunda, hukuk felsefesi ve sosyolojsinde okuma parçaları olarak değerlendirilebilecek, değerlendirilmesi beklenen nitelikte metinler.
Bir yandan da ülkemizin değil salt kendi tarihinde, siyaset bilimi tarihinde örneği görülmemiş bir “anomali” yaşadığı dönemde, anamuhalefet partisi milletvekili olarak.. Sıklıkla AYM’ye (Anayasa Mahkemesine) gitmek gerekmekte AKP=RTE iktidarının sınır bilmez hukuk tanımazlığı karşısında.
Prof. Kaboğlu, geçtiğimiz günlerde, 1 Haziran 2022 günü çok önemli bir uluslararası ödüle yaraşır bulundu.
Fransa devleti, “Légion d’Honneur” ödülüverdi Prof. Kaboğlu’na!
Fransız üniversitelerinde yıllarca Anayasa Hukuku ve İnsan Hakları dersleri vererek hem o ülkenin hem de Türkiye’nin bu 2 alanda gelişmesine kattığı çok değerli ürünleri ve emeği için..
Ödül törenine Sn. Kaboğlu, seçkin çağrılılar arasına bizi de katarak onur verdi. Fransa Büyükelçiliğinde 01 Haziran 2022 akşamı ödül sunum töreni ve ardından kokteyl verildi.
Fransa’nın Ankara Büyükelçisi Monséieur Herve MAGRO, nefis Türkçesi ile uzun – kapsamlı konuşmasını 2 dilde yaptı, paragraf paragraf. Ödülün gerekçesini ve Kaboğlu’nun 2 ülke arasındaki barışçı ve dostça ilişkilerin gelişmesine katkılarını aktardı.
Ardından Prof. Kaboğlu da benzer yöntemle uzunca konuşmasını yaptı, Fransa hükümetine ve Devlet Başkanı Emmanuell Macron‘a ödüle yaraşır bulunması nedeniyle teşekkür etti. Büyükelçi Magro, Prof. Kaboğlu’nun konuşması boyunca yanıbaşında ayakta durdu.
Büyük alkışlar ve kutlamaların ardından Ayrancı’da Ankara’ya egemen bir arazide kurulu nefis Büyükelçilik bahçesinde “cocktail prolongé” verildi.
Törene çok sayıda CHP milletvekili, CHP Gn. Bşk. Kemal Kılıçdaroğlu ve akademiyadan hukuk – siyasal bilimler hocaları çağrılı idi. Bu çevrelerden dostlarımızla keyifli söyleşi olanağı bulduk. 90 yaşına giren ve çok dinç Prof. Ruşen Keleş hocamızla da Mülkiye söyleşimiz oldu. Nazar değmesin, her gün düzenli olarak Mülkiye’deki odasına gidiyor ve halen Anabilim Dalı Başkanı olan dünkü öğrencisi, vefalı meslektaşı Prof. Ayşegül Mengi ile eski odasını paylaşıyor Ruşen hocamız..
AKP = RTE‘nin bilerek yarattığı karabasan içinde hala ülkemizde çok güzel şeyler olmakta ve gelenekler yaşatılmakta. Bu ayracın kapanacağı kesin..
SADAT kurucusu Ersan Ergür, ”Bu vatanı Türkiye düşmanları ile işbirliği yapanlara sandıkta teslim etmeyiz” yazdı. Cumhuriyet hukukunu koruyacak 1 tek savcı kalmadı mı bu ülkede? Adam ne demek istiyor, çağırıp sorgulayacak? AKP=RTE karşıtlarına dava açarken nasıl hızlı-hünerliler!
Birkaç saat içinde 6 binden çok okundu.
AKP = RTE, giderayak toplumu bilerek germeyi – kutuplaştırmayı sürdürmeyi seçiyor. Genelgeçer yol bu siyasal tarihte izlediğimiz.. Kendi sonunu hızlandırıyor ve netleştiriyor. Yazık.. Bu Partide hiç “sağduyu” kalmadı mı?
Sevgi ve saygı ile. 07 Haziran 2022, Ankara
Prof. Dr. Ahmet SALTIK MD, MSc, BSc
Atılım Üniv. Tıp Fak. Halk Sağlığı AbD
Sağlık Hukuku Uzmanı, Kamu Yönetimi – Siyaset Bilimci (Mülkiye) www.ahmetsaltik.net profsaltik@gmail.com
facebook.com/profsaltik twitter : @profsaltik
Anayasa gündeminin görünmeyenleri, SADAT ile yeniden öne çıktı.
HİZBUT TAHRİR
“Hizbut Tahrir Türkiye Vilayeti temsilcisi anayasa tasarılarını sunmak için randevu istedi. Çok merak ettiğim halde kabul etmedim çünkü benimle görüşmelerini anayasa çalışmalarını meşrulaştırma ögesi olarak kullanacaklardı…” Bu açıklamayı, Anayasa tartışmaları sıcak gündeminde Marmara Hukuk’ta Anayasa Hukuku dersimde yapmıştım telefon görüşmesini izleyen günlerde.
SADAT
“SADAT, ideolojik bir zırh tanımlamış kendisine. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni kaldıracak, başka bir devlet kuruyor, o devletin içinde de Türkiye olacak. Devletin adı Asrika, Asya-Afrika sentezi olacak, konfederal bir cumhuriyet olacak ve Asrika devleti bugün yönetildiği gibi başkan tarafından yönetilecek. Başkenti İstanbul olacak, resmi dili de Arapça olacak.” (CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, Grup konuşması, 17.5.22).
MÜSLÜMAN KARDEŞLER
1920’ler sonlarında, halifeliğin kaldırılmasına tepki olarak Mısır’da doğan sınıraşan bir hareket. Amaçları, ümmeti bir araya getirmek ve kainat komutanlığı ile donatılmış şeriatın tam olarak uygulandığı bir İslam Devleti kurmak. Müslüman Kardeşlerin on ülkeyi aşan örgütlenme sürecinde Sudan, Tunus, Mısır ve Türkiye kollarının iktidara geldiği öne sürülür. Cihat, toplumun ve yönetimin batılılaşmasına karşı başlıca mücadele aracıdır.
AÇILMAYAN KAPI
Görüşme isteklerini geri çevirdiğim Hizbut Tahrir (Kurtuluş Partisi), tüm Müslümanları birleştirerek şeriat kurallarıyla yönetilecek İslami hilafet devleti kurmayı amaçlayan uluslararası bir pan-İslamcı, köktendinci siyasi örgüt olarak tanımlanır.
SADAT ise 13 Mayıs günü, Sayın Kılıçdaroğlu öncülüğünde, bilgilenme amaçlı ziyaretimizde bahçe kapısını bile açmaya cesaret edemedi.
Oysa şu sözler, SADAT kurucusu Tanrıverdi’ye ait:
“Anayasa Komisyonu’na sunduğumuz Anayasa teklifindeki Silahlı Kuvvetlerin yeniden yapılandırılmasıyla ilgili tespitlerimizin aşağı yukarı tamamı 15 Temmuz’dan sonra yürürlüğe girmiştir.”
YA GÖRÜNENLER?
Devlet yönetimini, din kurallarına dayandırma yönündeki söylem, işlem ve eylemleri üzerine yazılarımdan birkaç başlık:
•Paralel faaliyet: Anayasasızlaştırma ve dinselleştirme (7 Temmuz 2016) •Laik Cumhuriyet mi, ümmetçi monokrasi mi? (19 Kasım 2020) •Sivil ölümler / mafya / Ayasofya (3 Haziran 2021) •Taliban: söz / işlem / eylem (19 Ağustos 2021) •Anayasa dünyevidir (7 Ekim 2021) •Demokratik Cumhuriyet mi, teokratik monarşi mi? (28 Ekim 2021)
•Gündem değiştirme değil, gerçek gündem” (Fıkıhtan cihat çağrısına) (22 Ocak 2022)
7 Temmuz 2016 yazısı, son cümle: “aynı zamanda ‘dinselleştirme’ zemini olarak görülen ‘anayasasızlaştırma’, tek kişi yönetimi kurma aracı olmanın çok ötesinde bir tasarım şeklinde karşımıza çıkıyor”.
27 Ocak 2022 yazıdan: “-Fıkıh hükümlerine dayalı muhasebe: 14 Aralık 2019 (RG)
•CB’nin, “Bir Müslüman olarak faize karşıyım” sözlerini (19 Aralık 2021) uygulamaya koyacak olan ve faiz+kur farkı ödemesi olarak adlandırılan programın açıklanması (20 Aralık).
•“Faiz+kur farkı” ödemesinin yasal dayanağı için TBMM’de yasal düzenleme yapılması (7351 s. Yasa, md.12, 22 Ocak, RG).
Hepsi, “Devletin sosyal, ekonomik, siyasi veya hukuki temel düzenini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma” yasağına (Any., md.24/son) aykırı.
“Dini politikaya alet etme yasağı” olarak anılan bu hükmün ihlali, sistematik bir uygulama haline getirilmiş bulunuyor.
… fıkhi düzenlemeden cihat çağrısına yalnızca iki yıl bir ay ve bir hafta yetti.”
Anayasa güvencesinde olduğu halde, iktidar ve halkı sömürü aracı olarak kullanılan din üzerine, görünenleri görmezlikten gelmek, görünen ve görünmeyenlerin giderek birleşmesine seyirci kalmak anlamına gelir.
Unutmayalım; iklim değişikliği sonucu buzulların erimesi bile salt doğal olay değil.
Hukuk yoluyla demokrasi, Anayasa’nın, siyasal çatışmaları uzlaşmaya dönüştürme işlevinin de göstergesi. Bu nedenle, seçilmişlerin, “hukukun üstünlüğü ve Anayasa’ya sadakat” andı, uzlaşma ilkesini de somutlaştırır. Ne var ki, Anayasa, son 15 yılda uzlaşma yerine “siyasal çatışma aracı” olarak kullanıldı.
ÇATIŞMA VE POPÜLİZM
Çatışma aracı olarak kullanılması, 2007 Anayasa değişikliği ile başladı. Buna, popülizm de eklendi: 2017’de seçilme yaşının da 18’e indirilmesi, bir halk dalkavukluğu. Neden? Çünkü 18-22 yaş grubunun (diliminin) öncelikli sorunu yükseköğrenim.
Bu çerçevede yasama ve yürütme, “gençlerin müspet ilmin ışığında” yetişmesi için anayasal yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getiriyor? Gençliğin barınma ve beslenme sorunları, yeterli öğretim üyesi ve kütüphaneye ulaşma olanağına kadar nitelikli yükseköğrenimden yararlanma hakkı bu bağlamda tartışılmalı.
Bu sorunların çözümünü sosyal devlet öncelikleri arasına almadan, “On sekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir” düzenlemesi, gençlerin sorunlarını çözmeye ne ölçüde katkıda bulunur? Örneğin, TBMM’ye 2018’de 18 yaşını henüz doldurmuş kaç kişi seçildi?
İşte, popülizm! Gençlerin oyunu devşirme hesabına dayanan ikiyüzlülük. Oysa ana sorun, gençlere ilişkin düzenlemeler ötesinde, gençleri de egemenlik sürecine katmak. Nasıl?
TOPLUM VE DOĞA SÖZLEŞMESİ
Egemenlik ve bağımsızlık simgesi olarak Anayasa yapımı, değiştirilmesi ve uygulama dönemi bakımından, çocukları ve gençleri erişkinlerden daha çok ilgilendirir. Demokratik anayasa sürecinde bilgilenme ve katılım, etkililik için de belirleyici:
•Toplumun bugünü ve geleceği için yaşamsal özelliği, gençlerin anayasal bilgilenme hakkını öne çıkarır.
•Bilişim çağı olanakları, görüş ve önerilerini alma yollarının açılmasıyla gençlerin etkili katılımını kolaylaştırır.
•Gelecekte onların sahiplenmesi ölçüsünde anayasa, toplum sözleşmesi olabilir.
Anayasa’yı kuşaklararası ilişkiler bağlamında düşünmek, çocukları ve gençleri,
gelecek kuşakların haklarının merkezine yerleştirmek anlamına gelir.
Özellikle toplum sözleşmesinin en dinamik (devingen) halkası olan – ve aynı zamanda üniversite öğrenimi dönemine denk düşen 18-25 yaş kuşağı sürece katılabildiği ölçüde anayasa, siyasal çatışma aracı olmaktan çıkarılarak, uzlaşma” görebilir.
Siyasal iktidarın sınırları ve insan hakları güvenceleri ötesinde Anayasa, ülkenin tarihsel, kültürel ve çevresel değerlerini de koruyan bir belge olarak, “doğa sözleşmesi”dir de.
EGEMENLİK VE BAĞIMSIZLIK
Bu bakımdanAtatürk Havaalanı yıkımı, tarihsel ve kültürel miras (kalıt) düşmanlığı ötesinde, bir ulusal servetin yok edilmesi nedeniyle sosyal devlet başta gelmek üzere, Anayasa’ya aykırılıklar zinciri, “vatana ihanet” nitelemesini (CHP Genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu) haklı kılmakta.
Anayasa’nın kuşaklararası anlamının tartışılması, dünden yarına, tarihsel, ülkesel ve ulusal değerlerin de gündeme taşınması anlamına gelmekte.
Bir toplumun ortak belleği, Anayasa yoluyla biçimlenen kurumlara, kurallara ve değerlere saygı ile oluşur ve korunur.
Tek kişi iradesinin belirleyici olduğu yönetim tarzı (biçimi) ve etkileşim sürecinde birlikte tartışma sonucu alınacak kararlar arasındaki nitelik farkı, genç kuşaklara iyi anlatılmalı; ama asıl olan gençlerin, kendileri için ortak yaşam belgesi niteliği taşıyan çifte sözleşmenin yapımına katılmasıdır.
Unutmayalım; çoğulcu toplumsal yapıyı yansıttığı kadar kuşaklar genişledikçe, uzlaşma yelpazesi de pekişir.
İdeoloji tartışması, iktidar ve para için bütün değerleri silmeyi göze alan yerli ve yabancı işbirlikçileri, ortak değerler karşısında geriletme aracıdır.
Dünyevi nitelikte temel norm olarak inanç ve din özgürlüğünün de güvencesi olan Anayasa, iktidar sarhoşlarının dini “halkın afyonu” olarak kullanmaları yolunda asla araç kılınamaz.
Anayasa’nın, ulusal egemenlik ve bağımsızlık ülküsünde “vatan hainlerine karşı” yurtseverlik aracı olarak demokratikleştirilmesi ve uygulanması dileğiyle,
