Dindar anayasa ve Türkiye’de “şeriatçılığın” sınırları…

Prof. Dr. TANER TİMUR

(AS: Bizim katkılarımız yazının altındadır..)

Atasözüdür, “çocuktan al haberi” derler; özel yaşamda gizli tutulmak istenen bilgiler, çoğu kez saf ve masum çocuklardan alınır. Kamusal alanda ise durum farklıdır; sırlar daha iyi korunur ve atılacak adımlar daima hesaplı bir şekilde planlanır. Siyasete genellikle ilkeler değil, kelbîlik (sinizm) hâkimdir; saflığa, masumiyete yer yoktur. Ve bu yüzden de önemli hamlelerden önce “denek”ler kullanılır; kamuoyu yoklanır; ortamın hazır olup olmadığı test edilir. Eğer koşullar elverişli değil, hava fırtınalıysa, girişim ertelenir, ortalık yatıştırılmaya çalışılır ve “denek” de “feda” edilir! Kimilerinin gözünde “kahraman”laşsa da!

Görünüşe göre bizde “laiklik”le ilgili son gelişmeler de bu şemaya uygun cereyan etti. Meclis Başkanı “denek” oldu; “dindar Anayasa” test edildi ve pek tutmayacağı anlaşılınca da Cumhurbaşkanı ve Başbakan “yok böyle bir şey; dediler; yeni anayasada laiklik ilkesi korunacak ve bütün dinlere, bütün inançlara ‘eşit mesafede’ davranılmaya da devam edilecek!”..
•••

Yine de görünüşe aldanmayalım ve sorgulamayı derinleştirelim. Meclis Başkanı İsmail Kahraman’ın bu tablodaki yeri ve işlevi gerçekten neydi? Masum bir “deneklik” mi? Siyasi hırsla beslenen kişisel bir “oyunculuk” mu? Yoksa iktidarı daha ileri bir pozisyona zorlamak için bir grubun planladığı bir çeşit “tetikçilik” mi? Bunları bilemeyiz ve bu ilk aşamada sanırım sadece şunu söyleyebiliriz: İsmail Kahraman Bey, bu çıkışıyla adı gibi bir “kahraman” olamadıysa da, asla yalnız bırakılmış, “feda edilmiş” de sayılmaz. Unutmayalım ki Erdoğan da, Davutoğlu da bu dava arkadaşlarının “fikir özgürlüğü”nden saygı ile söz ettiler. Bu da yetmedi, Başbakan yardımcısı Numan Kurtulmuş daha da ileri giderek, açıkça Kahraman’ı savundu. “1924, 1961 ve 1982 anayasaları millete rağmen, yapılmış anayasalardır”; diyordu Kurtulmuş; “bu anlayış din-devlet ilişkileri ve bu bağlamda laiklik uygulamalarını da maalesef anayasayla millete dayatan bir anlayış içinde oldu. Birtakım yanlış uygulamalar üzerinden de çok vahim meseleler yaşandı. Bir anayasa milletten kopuk olmaz. Millette ne varsa parlamentoya yansır, anayasaya yansır”. Kısaca Meclis Başkanı haklı olarak bazı “dayatma”ların altını çizmiş, doğru yönü göstermişti. Nihayet Kurtulmuş’u da Osmanlı Ocakları Başkanı tamamladı ve o da bu ikiyüzlülüğe son vererek sosyal medyada malumu ilan etti:

• “TBMM başkanı Kahraman onurumuzdur. Halkın diline tercüman olmuştur.
  İslam ilkesini zorla batılılaştırdınız.”
  •••
  Evet, İsmail Kahraman yalnız kalmamış, fakat beklediği desteği de bulamamıştı. Oysa O da konuşabilir, “laiklik”ten söz eden Cumhurbaşkanı’na bazı şeyleri hatırlatabilirdi. Örneğin, “Sayın Başkan, diyebilirdi, siz siyasal hayatınızı ve karizmanızı ‘minarelerimiz süngü, camilerimiz kışla’ özlemiyle kurdunuz ve bu mısraları başbakan olarak kezlerce parti kurullarında ve Meclis’te tekrarladınız. Şimdi lütfen söyler misiniz, bizler, Mürşidimiz Necip Fazıl’dan ve sizin bu sözlerinizden aldığımız ilhamla nasıl ‘her inanca eşit mesafede’ olabileceğiz? Yine siz değil miydiniz, AKP’li gençlere Necip Fazıl’ın ‘dinine ve kinine sadık’ gençleri öven hitabesini okuyan? Bakın şimdi bu gençler yetişti ve örgütlendi; üstelik sizi değil, beni destekliyorlar; o halde artık her inancı hak diniyle eşit sayan laiklik uydurmasını terk etmeniz ve hak yolundaki kervanımıza katılmanız gerekmez mi? Yoksa Mürşid’in Gençliğe Hitabesi’nde, laik cumhuriyetin ‘işgâl ordularının bile yapamayacağı bir cinayetle, madde plânında kurtarıldıktan sonra ruh plânında ebedî helâke mahkûmiyet’ olarak tanımlandığını unuttunuz mu? ”.
  •••
  Kuşkusuz kimse İsmail Kahraman’dan böyle bir konuşma beklemiyor. Yine de patlak veren “kriz”, Türkiye’de bir “din devleti” olasılığı hakkında düşündürücü noktalar içeriyor ve İktidar partisinden gelen bir TBMM Başkanı’nın açıkça “dindar anayasa” istediği bir ülkede, herhalde bu “öneri”yi ciddiye almak ve tartışmak gerekiyor. O halde tartışalım ve “İslam Dünyası”nın bugünkü halini de göz önünde bulundurarak önce şu saptamayı yapalım:

• Din Devleti, bir hükümet şeklidir; üstelik parlamentarizm ve başkanlık sistemlerinden daha köklü, daha kapsamlı bir sistemdir. Ve nasıl “her millet layık olduğu hükümete sahip oluyor” ise, her Müslüman ülke de ancak layık olduğu “Şeriat Devleti”ne sahip olur. Bu durumda yanıt arayacağımız soru da şudur:
• Türkiye’de “şeriatçı” bir sistem mümkün müdür? Eğer mümkün ise, ülkenin bugünkü sosyal ve kültürel gelişme düzeyinde bu “şeriatçılığın” sınırları neler olabilir? İşte tam da burada paradoksal (AS: çelişkili) bir durumla karşılaşıyoruz ve görüyoruz ki; bu ülkede İslamı siyasallaştırarak iktidara gelenlerin neredeyse hepsi, yükseköğrenimlerini laik eğitim veren fakülte ve okullarda tamamlamış ve yaşantılarını da bu kurumlardan aldıkları diplomalarla biçimlendirmiş kimselerdir. Öyle ki, şu son günlerde “dindar anayasa”yı savunan İsmail Kahraman bile, Hukuk Fakültesi’nde Şeriat ve Fıkıh değil, Roma Hukuku ve Medeni Hukuk okumuş ve bugün işgal ettiği “makam”a da “fakih” değil, “hukukçu” sıfatıyla gelmiş bir siyasetçi değil midir? Bu demektir ki, İsmail Kahraman ve “dava” arkadaşları bugün laikliğe karşı savaşırken, biraz da kendi geçmişlerine, kendi formasyonlarına karşı savaşıyorlar. İşte “Devrim” yaşamış bir ülkede “şeriatçılığı”, İran ve Arap modellerinden ayıran önemli hususlardan biri budur.
  •••
  Bu kişisel çelişkilerin nasıl çözüleceği, elbette ki bu ikilem içinde yaşayanların sorunudur. Yine de aralarında “diploma” konusunda en zengin olan Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu, geçenlerde yaptığı bir konuşmada bu konuya ışık tutacak açıklamalarda bulundu. Biz de kendisini izleyelim.
  Davutoğlu, Kocaeli’nde, “Gençlik Çalıştayı”nda yaptığı konuşmada, Türkiye Üniversiteleri’nde yapılan “Batılı klasiklere” dayalı öğretimi daha öğrenci yıllarında yetersiz bulduklarını ve Boğaziçi Üniversitesi’nde öğrenciyken ideal arkadaşlarıyla beraber buna “alternatif bir program” hazırlayarak hafta sonlarında okumalar ve tartışmalar yaptıklarını anlatıyordu. Programlarında, resmi ders programlarında yer almayan “Doğu klasikleri”ni de böylece öğrenmiş oluyorlarmış! Peki, kimler varmış bu “Doğu klasikler”ini yaratanlar arasında? Davutoğlu şu isimleri sayıyor: Necip Fazıl, Said Nursi, Sezai Karakoç, Mehmet Akif, İdris Küçükömer, Nurettin Topçu, Kemal Tahir ve Nuri Pakdil.. Doğrusu garip bir liste; herhalde tamam da değil, fakat verilen isimler bunlar ve Davutoğlu, dava arkadaşları ile bu düşünürleri okuyarak Doğu ile Batı arasında bir denge sağladıklarını söylüyor! Bu da yetmiyor, sayın profesör şu “temel ilke”yi gençlere hatırlatıyor:
• “Ama bütün bu kitaplar bir Kitab’ı anlamak içindir; O Kelamı Kadim’i de hiç gönlünüzden, yüreğinizden, zihninizden, eyleminizden eksik etmeyin!”. İşte sizlere, tesadüfen bugün de (28 Nisan 2016) Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İmam-Hatipli öğrencilere övdüğü medrese zihniyetini en bağnaz dönemlerinde şekillendiren temel ilke! Üstelik bu kez, üniversitede kazandığı bütün dereceleri göstermelik sayacak bir pervasızlık içinde, bir profesörden geliyor!
  •••
  Şimdi bu bilgiler ışığında, önce bir noktaya açıklık getirmeye çalışalım:
• AKP dışında kimi “demokrat” aydınların da paylaştığı bir görüşe göre, tek parti döneminde, din, devamlı olarak aşağılanmış, dindarlar ezilmiş, mağdur edilmişlerdi. Kuşkusuz yıllardır tartışılan ve daha da tartışılacak bir konudur bu. Ne var ki bu tez, devrimci bir dönemde, reel İslam’ın toplumdaki yeri ve işlevi açıklığa kavuşturulmadan tartışılabilir mi? Oysa bu soru bu ülkede öteden beri tartışmanın başlamadan bitmesine neden olan bir soru halini aldı:
• Dini duygular kutsaldır; tartışılamaz!Oysa burada unutulan nokta şudur: Evet, herkes elbette inançlarında özgürdür; herkes istediği şeye inanabilir; kimse de kimseyi inancı yüzünden kınayamaz! Ne var ki, bir inanç “kutsal bir dünya görüşü” haline gelip de başkalarının inancını ve yaşam biçimini denetlemeye başlayınca, onlar da susup oturacaklar mıdır? İşte bir soru ki bizi son yıllarda sık sık tartışılan “İslam’da reform” konusuna tekrar bir göz atmaya götürüyor.
• Gerçekten de neden İslamiyet, Hıristiyanlıkta olduğu gibi bir reform geçirmemiştir?
• Neden dünyayı düzenleme gibi bir iddiadan uzaklaşarak kişisel bir inanç demetine dönüşmemiştir? Bu yüzden çıkan kavgalarda aslında kimler ve nasıl “mağdur” olmuşlardır? Neden bu ülkede “mağdur”lar ısrarla dindarlar arasında aranmaktadır? Bu konuda Batı’daki tecrübeler nasıl olmuştur?
• Örneğin Fransa’da, 1789 Devrimi’nde Kilise’nin bütün malları elinden alındığı, sayısız din adamı giyotine gönderildiği, hatta bir ara din yasaklandığı halde, neden bugün kimse çıkıp da Devrim’i “Hıristiyanlar mağdur oldu” diye eleştirmemektedir?
  •••
  Aslında Osmanlı Devleti’nin geri kalması elbette ki dinle, Müslümanlıkla açıklanamaz. Ortaçağ’da Eski Yunan klasiklerine ilk ulaşan ve Hıristiyan ilahiyatçılardan önce Karanlık Çağ’da gedik açanlar, İslam âlimleri olmuştu. Farabi’ler, İbn Rüşd’ler, Muhyiddin Arabi’ler, İbn Haldun’lar bugün de batılı kitapevlerinin vitrinlerini süslüyorlar. Nitekim bugün “İslam felsefesi” denilen bilgi dalı da, büyük ölçüde Aristo, Platon ve İskenderiye Okulu öğretisinden nakledilen ve yorumlanan düşünceler üzerine kurulmuştur.

Gerçek şu ki; Osmanlılar bugün gülünç hale gelen bir “Osmanlı dalkavukluğu” ardında gizlenen sosyo-ekonomik nedenlerle geri kalmış ve aynı nedenler İslamı da dondurmuş, çağından koparmıştır. Osmanlı coğrafyasını çok aşan bu nedenleri Arap düşünürler genellikle Osmanlı yönetimine bağlar, Osmanlıları suçlarlar. Bunlardan Sorbon’da yıllarca İslam düşüncesi dersleri vermiş olan Cezayirli Muhammed Arkoun, hemen bütün eserlerinde bu yozlaşmadan Osmanlıları sorumlu tutan bir tez ileri sürmüştü. Belki de bir ölçüde Menderes yönetiminin Cezayir Kurtuluş Savaşı’na ihanetiyle de ilgili olan bu ön-yargılı tutum elbette ki paylaşılamaz. Ne var ki, Osmanlıların “İslam düşüncesi”ne fazla bir şey katmadıkları da bir gerçektir. Descartes’ın çağdaşı Katip Çelebi’nin Mizan’al Hak’da saydığı büyük alimlerin (Fahreddin Razi; Kadı Baydavi; Sadeddin Taftazani; Celaleddin Davvani vb.) hiçbiri Osmanlı değildi. II. Abdülhamit de “Panislamist” politikasında, Osmanlı ulemasından çok, Yıldız’a davet ettiği Cemaleddin Afgani’den ilham almaya çalışmıştı.

Çok daha yakın zamanlarda ise, Tunus Müslüman Kardeşler lideri Raşid Gannuşi bir Türk gazetecisiyle yaptığı bir söyleşide şunları söylemişti: “Sürgünde kaldığım Londra yıllarında Türkiye’yi sık sık ziyaret ettim; Tunus’ta yasak olan yaklaşık on sekiz kitabım en çok Türkiye’de satardı. Ziyaretlerimden Necmettin Erbakan’ı, Tayyip Erdoğan’ı ve Abdullah Gül’ü çok iyi tanırım (…) Türkler çok pratik. Bizler de onlara teorik katkı sunuyoruz. Benim yazdıklarımın AKP’yi etkilediğine dair Türk akademisyenlerince yazılan makaleler var”. (Cumhuriyet, 31 Ekim 2011). İşte bizim “İslam dünyası”na önderlik hevesinde olan yöneticilerimizin taşıdığı “Osmanlı kültür mirası” budur.
•••
Yine de Osmanlılar, toplumda çöküş belirtileri başlayıp da “ıslahat” gereği anlaşılınca, din ve geleneğimizi korumak şartıyla, Batı’dan “ilim ve fen”i alma zorunluluğunu kabul etmişlerdi. Eğer bunu yapabilselerdi, dolaylı bir şekilde “dinde reform” yolu da açılmış olacaktı. Çünkü Batı’da laikliği, aslında, Osmanlı ulemasının düşman olduğu filozoflar ve sosyologlar değil, doğa bilimcileri sağlamıştır. Öyle ki, Batı’da Rönesans’tan başlayarak şu inanç gelişmişti:

İlahi tebliğ ayrı iki kitapta ifadesini bulmuştur: İncil ve “Doğa’nın Büyük Kitabı”. Bunlardan birincisini insanlar yazmışlardı ve bunlar yer yer yanılmış olabilirdi; oysa Tanrı’nın asıl kanunları Doğa’da gizli idiler ve müminler bunları bulup ortaya çıkarmak durumundaydılar. İşte Bacon, Galile ve izleyicileri bunu yaptılar ve büyük kavgalardan sonra filozoflar da onları izlemek zorunda kaldı. Ve insanların din ve evrenle ilişkileri de bu süreçte değişti; sekülerleşti. İşte Osmanlıların yapamadığı buydu ve onlar filozoflarla kavga edip durdular. Bugün AKP’li “alim”lerin bayrak yaptığı Necip Fazıl bile, 20. yüzyılın ortalarında, “biz felsefeyi dalaletin, inkârın ve fikir kargaşalığının insana getirdiği hal olarak tarihi bir sayıklama manzumesi, aldanışlar tablosu olarak görmekte mazuruz” diye yazabiliyordu. Şimdi de onun müritleri, çağımızı ve çağımızın sorunlarını anlamaya çalışacaklarına, bu “Doğu Klasiğini” okumaya, anlamaya ve yaymaya çalışıyorlar.

•••
Peki, tekrar soralım, bu inanç ve düşünce bagajıyla nereye varılabilir?

Ülkenin bugünkü iktisadi, siyasi ve sosyal sorunlarına hiçbir çözüm perspektifi taşımayan bu “kültürel miras” ile nasıl bir “Anayasa” yapılabilir; nasıl bir “rejim” kurulabilir? Yine de haksızlık yapmayalım; on üç yıldır ülkeyi yöneten ekip kuşkusuz birçok doğru şey de söylüyor, çağdaş analizler de yapıyor. Oysa çelişki şurada: Bu doğru sözlerin ve çağdaş analizlerin aslında savaş açtıkları felsefenin, yıkmak istedikleri düzenin ürünü olduğunu görmek, kabul etmek istemiyorlar ve şizoid çelişkiler içinde yaşamaya katlanıyorlar. Üstelik toplumu da bölerek ve iç savaş ortamına sürükleyerek! İyi de, bu “İnadına Osmanlı! İnadına Şeriat!” anlayışı bizi nereye kadar götürebilir? Aslında abes bir soru; çünkü tarih bunun yanıtını çoktan vermiş bulunuyor: Osmanlıları götürdüğü yere! Önce “istibdad”a, sonra savaşa ve en sonunda da çöküşe! Eğer Devrim geleneğinin mirasçıları bunlara zamanında “dur!” demesini bilmezlerse!

=================================

Dostlar,

Bu nefis çözümlemeye (analize, tahlile) hiçbir ekleme yapmak istemiyoruz..

Dileriz çok okunur ve gerekli dersler alınır; ülkemiz – ulusumuz büyük, karanlık ve
sonu öngörülemeyecek yıkımlardan korunur..

En büyük sorumluluk (vebal), AKP içindeki sorumluluk sahibi, mütedeyyin önderlerindir.
Sonra da Mustafa Kemal’in gençlerinin..

BİRLEŞMEK TEK ÇAREDİR!

İktidar her bakımdan kuşatılmış durumda, bu tablo daha da hırçınlık doğuruyor ve büyük hatalara zemin hazırlıyor.. Ne denli bastırılmaya ve saklanmaya çalışılsa da kazan kaynıyor.

Ve şu dakikalarda Erdoğan, sarayında bilmem kaçıncı kez ülke genelinden çağrılan muhtarlara adeta vaaz veriyor, konuşma yapmıyor! Sözleri ağırlıklı ölçüde dinsel içerikli. Muhtarlarım size söylüyorum, ey ümmet (pardon halk mıydı??) sen anla.. örneği. İşleri Allah’a kaldı, görüyorlar herhalde. Sıkıştıkça bu din edebiyatı ve inanç sömürüsüne daha da sarılıyorlar. Ne çok hazin..

Öte yandan DEAŞ (IŞİD) “ülkemizin gücünü sınamayı” inatla sürdürüyor; Başbakan Davutoğlu’nun, “Hiç kimse Türkiye’nin gücünü – sabrını sınamaya kalkışmasın..” sözüne meydan okuyor açıkça.. Topraklarımızda insanlarımızı öldürüyor ve Türkiye’nin bir hava füze savunma sistemi yok! Roketleri havada saptayıp vuramıyoruz.. Gerçekten NATO’nun en “güçlü” 2. ordusu muyuz, en “kalabalık” 2. ordusu muyuz?? Burnumuzu çıkaramıyoruz sınırlarımızdan birkaç km öteye ve BM hukukundan kaynaklanan meşru savunma hakkımızı bile kullan(a)mıyoruz? Niye acaba? CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu boşuna mı söyledi “Bunlar terör örgütlerine yardım ve yataklık yaptılar.. suç duyurusunda bulunuyoruz..” diye?

Bay RTE‘nin 3 yıl kadar önce IŞİD – DEAŞ için söylediği “hırçın çocuklar” kanaati sürüyor mu yoksa?! Bu yaramaz çocuklar hırçınlıklarını Kilis’i – Gaziantep’i roket ateşine alarak 20’ye yakın insanı öldürme  ölçüsüne dek vardırsalar bile mi?

Bu son sorumuz, -eminiz gözden kaçmamıştır- önemlidir, hem de çook önemli!

Sevgi ve saygı ile.
04 Mayıs 2016, Ankara

Dr. Ahmet SALTIK
www.ahmetsaltik.net
profsaltik@gmail.com