KENDİME YAZILAR |
Covid – 19,
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PARASAL GÖSTERGELER | 2017 | 2018 | 2019 | Nisan 2020 | |
| Dolaşımdaki Para | Milyar TL | 119,1 | 123,4 | 145,0 | 171,1 |
| M1 | Milyar TL | 449,6 | 512,5 | 712,8 | 862,1 |
| M2 | Milyar TL | 1.624,6 | 1.941,0 | 2.457,5 | 2.726,6 |
| M3 | Milyar TL | 1.675,8 | 1.988,0 | 2.575,2 | 2.837,1 |
| V = Dolanım Hızı (M2’ye göre) | 1,91 | 1,92 | 1,74 | 1,80 | |
| M2 / GSYH | % | 14,5 | 13,8 | 16,7 | 17,7 |
| MB REZERVLERİ | Milyar USD | 107,6 | 92,0 | 106,3 | 89,5 |
| Brüt Döviz Rezervi | 84,1 | 72,0 | 81,2 | 58,2 | |
| MB Altın Rezervleri | 23,5 | 20,0 | 25,1 | 31,3 | |
| Kaynak: TCMB, BDDK | |||||
Bu tabloda artışlar yeşille azalışlar sarıyla işaretlenmiş bulunuyor. Tablonun ilk bölümü para arzını gösteriyor. Dolaşımdaki para miktarındaki değişimlere bakarsak 2018 yılında 2017 yılına göre %3,6, 2019 yılında 2018 yılına göre %17,5 ve 2020 yılının ilk üç ayında 2019 yılına göre %18 artış olduğunu görebiliriz. Bu da bize, bu yılın ilk üç ayında geçen yılın tamamı kadar dolaşımdaki para artışı olduğunu gösteriyor. Ki 2018 yılında da dolaşımdaki para miktarı bir önceki yıla göre çok artmıştı.
İlk tablodaki döviz ve altın rezervleri de ilginç bir görünüm sergiliyor. 2020 yılının ilk 3 ayında altın rezervi artarken brüt döviz rezervi ciddi bir düşüş sergilemiş. Merkez Bankasının altın satın aldığını biliyoruz ama bu artış daha çok altın değerinin artışıyla ilgili.
Özetle söylemek gerekirse Türkiye para basıyor!
Bastığı parayı hazineye veriyor, hazine bununla gereken ödemeleri yapıyor, para piyasada kalmasın diye bastığı paranın bir kısmını döviz satarak geri topluyor. Bunu da döviz rezervlerindeki azalıştan görebiliyoruz. Parayı niçin topluyor derseniz onun da nedeni enflasyonu denetlemek ve faiz artışının önüne geçmek. Aksi taktirde faiz artırmak zorunda kalacak.
- Para basma işini çok daha programlı ve sonucu önceden açıklanmış olarak yapmak gerekir.
Hazine, Merkez Bankasından bu şekilde para almak yerine tahvil vererek belirli süreli avans alabilir (bunun için yasa değişikliği gerekir) ve Covid – 19 salgını bitip de yaşam normale döndüğünde bunu, önceden açıklanmış bir program içinde Merkez Bankasına iade eder. Bu şekilde önceden açıklanacak şeffaf bir program enflasyon üzerinde çok daha az baskı yapar.
IMF’nin Sunduğu Yeni İmkân ve Türkiye
IMF, doğal afetler, yaygın hastalıklar, emtia fiyatlarında şok artışlar gibi durumlarla karşılaşarak ödemeler dengesi sıkıntılarına düşen üye ülkeler için yarattığı Hızlı Finansman Enstrümanını (RFI) Covid – 19 salgınının yarattığı sorunları çözmek için biraz daha genişletmiş bulunuyor. Buna göre Covid – 19 salgınının etkisiyle ödemeler dengesi sıkıntısına giren ülkeler IMF’den daha yüksek miktarda kullanım yapabilecekler. RFI çerçevesinde kullanılabilecek mali yardım 3,8 yıl ile 5 yılda geri ödenecek. Bu imkân, stand by düzenlemesinde olduğu gibi sıkı koşullara tabi bulunmuyor. Bir başka ifadeyle bu destek için başvuran ülkenin bir IMF programına girmesi ya da bazı uygulama koşullarına tabi olması gerekmiyor. Buna karşılık IMF ile işbirliği içinde ödemeler dengesi sorununu çözmeyi taahhüt etmesi gerekiyor.
IMF, 2020 yılı için yaklaşık 2,5 trilyon dolarlık başvuru olacağını öngörüyor. 9 Nisana kadar 87 ülkenin bu imkândan yararlanmak için başvurduğunu belirtiyor. Başvuru sayısının çokluğu ve eldeki imkânların durumu dikkate alınarak IMF bu imkândan yararlanma limitini ülke kotasının %150’siyle sınırlamış bulunuyor. Örnek olarak Türkiye’yi alırsak Türkiye’nin IMF’deki kotası 4.659 milyar SDR yani 6.346 milyar Dolar. Demek ki Türkiye bu imkânı kullanmak istesre IMF’den yaklaşık 9,5 milyar Dolar kullanabilecek. RFI imkânının faiz oranı yıllık %1,5 dolayında bulunuyor.
Görüldüğü üzere yüksek bir miktar kullanılması mümkün olmasa da düşük faizli, uzun sayılabilecek bir geri ödeme vadesine sahip ve IMF’nin normal imkânlarına göre çok daha kolay kullanılabilir olması bu imkânı çekici kılıyor.
Türkiye’nin bu imkândan yararlanma yolunda açıklanmış bir tercihi bulunmuyor.
IMF Konusunda Not:
IMF konusu gündeme gelince IMF imkânları konusunda yazı yazmamı isteyen okurlar oldu. Oysa böyle bir yazıyı yakın geçmişte yazmıştım. Linki aşağıda veriyorum. Orada IMF ve imkânları hakkında ayrıntılı bilgiyi bulabilirsiniz.
=============================
Dostlar,
Dileyelim Türkiye’de Dolar milyarderleri GÖNÜLLÜ KATKI versinler şu afet ortamında..
Türkiye, Dolar milyarderi sayısı bakımından dünyada önlerde geliyor. Örn. salt İstanbul, 44 Dolar milyarderi sayısı ile dünyada 8. sırada.. Ankara, İzmir… de dikkate alınırsa, yaklaşık 50 Dolar milyarderimiz 100’er milyon Dolar bağışlasalar, 5 milyar Dolar ya da günümüz kuru ile 1 Dolar = 6,5 TL’den 33 milyar TL yapar. Bu tutar, IMF’den yıllık %1,5 faizle alınabilecek en üst tutarın yarısı dolayındadır ama yereldir, borç dış değildir.
Üstelik öyle bir küresel finansal konjonktür içindeyiz ki, ABD ve AB bankalarında 16 trilyon dolara yakın mevduat negatif faizle tutulmakta. Yani bedelsiz kredi gibi.. İşte güçlü ekonomi olmak böyle bir şey. Türkiye’nin çıkardığı devlet borçlanma senetleri ise Dolar temelli olarak tefeci faizi sayılan %7-8’ler dolayında faize karşın alıcı bulamıyor ve Türkiye dış borç bulamıyor neredeyse! Tek başına 18. yılındaki AKP iktidarının ülkemizi sürüklediği yer burası. Üstelik 130 milyar dolar dolayındaki borcu 450 milyar dolara çıkartarak..
2020 merkezi yönetim bütçesi perilan halerde. Ödenecek borç faizi 139 milyar TL ve 1,1 trilyon TL tutarlı bütçenin 1/8’i düzeyinde. Yani bütçedeki her 8 TL’den 1’i kamu borcunun faizi.. Tablo böyle perişan iken, Erdoğan, bu dolar milyarderlerini gönüülü bağışa davet etmedi.. Devlet memurlarından “salma” salarcasına adeta zorunlu kesintiler, rakam ve ünvan belirtilerek kurumlarca genelge yapıldı!
*****
Fatih Altaylı şunları yazdı ;
Bu projelere ödemede bir sorun olmayacakmış. İndirim mindirim yok. Erteleme, öteleme yok. Paralarını takır takır ya da tıkır tıkır alacaklar. İster geçip bizzat ödeyin, isterseniz o yolları,
o köprüleri hiç görmediğiniz halde sizin cebinizden çıksın. O paralar ödenecek. “Şanslı müteahhitler” paralarını alacak. Tekalif-i Milliye yani Milli Yükümlülük mantığı ile yapılan yardımların 1,8 milyar TL olduğu söylenmişti son olarak. Meğer Milli Yükümlüğümüz
bu ödemeleri yapmakmış.” düşüncesini dile getirdi.
Altaylı, “Dişimizi sıkıp biraz daha yardım edebilirsek yani yaklaşık bir 800 milyon TL daha bağış yaparsak, Osmangazi Köprüsü’nün ve İstanbul-İzmir Otoyolu’nun bu yıl kamu tarafından ödenecek 2,6 milyar TL’sini toplamış oluruz mesela. Bir 800 milyoncuk daha toplamamız gerekiyor.
Yetecek mi? Yetmez ama evet. Çünkü bir de Kuzey Marmara Otoyolu’nun açılan kesimi için kamunun yapması gereken yaklaşık bir 600-650 milyon TL daha var. Yani biraz daha Tekalif-i Milliye gerekiyor.
Dr. Ahmet SALTIK
www.ahmetsaltik.net 11.04.2020
Süleyman Demire’in bir kaç ünlü sözünü anımsıyorum; “yol gide gide, borç ödeye ödeye biter”, “borç yiğidin kamçısıdır”, “siz hiç bir devletin kapısına icra memuru dayandığını duydunuz mu” (oysa sade duymuş değil, düyunu umumi denilen süreçle birlikte, yakın trihimizde, yaşamıştık). Demirel de olumsuz olaylardan kendi siyasi çıkarına yararlanmayı bilen bir siyaset ustası, son derece parlak matematik kafaya sahip bir mühendisti. Çok eleştiri aldı ama, bir kaç yeğen, kayınbirader olayı dışında, adı akçalı suçlamalara karışmadı, o olaylar da tarafsız mahkemelerde yargılandı ve gereği yapıldı. TC maliyesi, anımsadığım ve bildiğim kadarıyla bu kadar sıkışmamıştı, üstelik elde avuçta ne rezerv, ne satacak değer, ne kendi gereksinimimizden artırıp dışarı satacak üretim var.
Milyarderler kuruş vermezler, “krizdeyiz, iş alanı ve üretim yaratıyoruz, bize vergi indirimi olsun, destek olsun” derler. Hani Hoca’nın ünlü fıkrası vardır, onlara “ver elini” denmez, boğuluyor olsalar bile “al elimi” demek gerekir, çünkü vermeye değil almaya alışmışlardır, başka türlü de milyarder olunmaz zaten.
Şimdi, bence bir de sokağa çıkanlardan ne kadar ceza kesilebilir, ekmek derdindeki halktan ne bağış toplanabilir, bunlar, sanki bu dönemde en gerekli şeymiş gibi, kanal köprüsü kaydırma ihalesi örneği, büyük altyapı yatırımlarına mı gider, mevcut hastanelerimizi kapatıp, yine torun tosunumuzu borçlandıracak,
müşteri garantili, yeni şehir hastanesi ucube yatırımlarına mı gider? Sayın eğilmez bu konularda öngörünüz var mı?
Seyhun bey,
Değerlendirmeniz için teşekkür ederim.
Ama sorunuz “Sayın eğilmez” e…
Ben ne yapabilirim??
Saygı ile. 13.4.20
Dr.Ahmet Saltık
Sayın Örs,
İrdelemeniz yerinde ancak Son tümcede “Sayın eğilmez” diye soruyorsunuz..
???
Saygı ile. 13.4.20
Dr.Ahmet Saltık