AYM ‘hak ihlali’ kararının gerekçesini açıkladı

Anayasa Mahkemesi, “Barış İçin Akademisyenler” bildirisi hakkında aldığı ‘ihlal’ kararına dair kamuoyu açıklaması yaptı. Mahkeme, “AYM’nin içeriğine katılmadığı sözler de ifade özgürlüğü kapsamında kalabilir” şeklinde açıklama yaptı.

(AS: Bizim katkımız yazının altındadır..)

Anayasa Mahkemesi (AYM), Barış Akademisyenleri’nin ifade özgürlüğünün ihlal edilmesi üzerine aldığı karara ilişkin bir açıklama yayınladı. Açıklamada, “Anayasa Mahkemesi’nin hiç bir şekilde içeriğine katılmadığı sözler de ifade özgürlüğü kapsamında kalabilir. Bir ifade ya da açıklamanın ifade özgürlüğü kapsamında kalıp kalmadığı değerlendirilirken söz konusu ifadelerin doğru ya da rahatsız edici olup olmadıkları belirleyici olmaz.” ifadeleri kullanıldı.

AYM’den yapılan duyuruda, bildirinin tek yanlı olduğu, abartılı yorumlar içerdiği, güvenlik güçlerine karşı incitici ve saldırgan ifadeler içerdiği iddia edildi. Mahkemenin değerlendirmesinde şu ifadelere yer verildi:

“Anayasa Mahkemesi, son kırk yıldır ülkenin büyük kısmında olağanüstü hâl ilan edilmesini gerektiren, can kayıplarına yol açan terör olaylarının meydana geldiği bölgedeki, güvenlik durumunu ciddileştirecek sözler ve eylemler konusundaki endişelerin bilincindedir.

Dahası Anayasa Mahkemesi, başvurunun odağında yer alan bildirinin belirli bir perspektiften ve tek yanlı hazırlandığı, abartılı yorumlar içerdiği, güvenlik güçlerine karşı incitici ve saldırgan bazı ifadeler barındırdığının da farkındadır. Bu bildirinin Anayasa’nın 26. maddesinde yer alan ifade özgürlüğünün korumasından yararlanması gerektiği yönündeki yorumları Anayasa Mahkemesinin bildiride yer alan düşünceleri paylaştığı veya desteklediği anlamına gelmez.

Başvurucuların altına imza attıkları açıklama gerçekten de toplumun büyük çoğunluğu için kabul edilemez bir içeriğe sahiptir. Terörle mücadele eden devleti, halka “katliam”, “kıyım” ve “işkence” yapmakla suçlayan bir açıklamaya katılmak elbette mümkün değildir.

Bununla birlikte, Anayasa Mahkemesinin hiçbir şekilde içeriğine katılmadığı sözler de ifade özgürlüğü kapsamında kalabilir. Bir ifade ya da açıklamanın ifade özgürlüğü kapsamında kalıp kalmadığı değerlendirilirken söz konusu ifadelerin doğru ya da rahatsız edici olup olmadıkları belirleyici olmaz. Bu noktada kullanılan sözlerin terör örgütünün şiddet ve tehdit içeren yöntemlerini meşru gösterecek, övecek ya da bu yöntemlere başvurmayı teşvik edecek şekilde olup olmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.

Açıklanan bir düşüncenin yetkilileri sert biçimde eleştirmesi, suçlayıcı keskin bir dil kullanması ve hatta tek taraflı, çelişkili ve subjektif olması; şiddete yönlendirdiği, topluma, devlete ve demokratik siyasal düzene yönelik olarak bir tehlike ortaya çıkarttığı ve buna bağlı olarak kişileri kanunlara aykırı eylemler yapmaya teşvik ettiği anlamına gelmez.

Devlete yönelik eleştirinin sınırlarının bireylere yöneltilen eleştirilere göre çok daha geniş olduğunda bir tereddüt yoktur. Yaklaşık on ay boyunca, on bir şehirde terör örgütüne karşı yürütülen ve milyonlarca insanın hayatını etkileyen operasyonların kamuoyu tarafından takip edilmesi ve operasyonlar hakkında değerlendirmeler yapılması normal karşılanmalıdır.

Başvurucuların imzaladığı bildirideki düşüncelerin toplumun büyük çoğunluğundan açıkça farklı olduğu ortadadır. Ancak tam da bu sebeple, bu tür açıklamalara karşı yargısal tepki verilmesi noktasında daha hassas davranılması gerekir. Çünkü bu tür müdahaleler kamuoyunun ülkede meydana gelen son derece önemli olayların farklı bir bakış açısından -onların büyük çoğunluğu için bu bakış açısının kabul edilmesi ne kadar zor olursa olsun- öğrenme hakkına ağır bir sınırlama getirmektedir.

Bildirinin imzalanmasına neden olan operasyonları yürüten kamu gücüne karşı ağır eleştirilerde bulunulabileceğinin öngörülmesi ve demokratik çoğulculuk açısından bunlara daha fazla tahammül edilmesi gerekir. Tüm bu bilgiler dikkate alındığında başvurucuların mahkûmiyetlerinin zorunlu toplumsal bir ihtiyaca karşılık gelmediği sonucuna ulaşılmıştır.

Öte yandan başvurucular hürriyeti bağlayıcı ceza ile cezalandırılmıştır. Bir başvurucu dışındaki başvurucuların mahkûmiyet kararlarının açıklanması ise ertelenmiş ve başvurucular denetimli serbestlik tedbiri altına alınmışlardır.

Somut olayın koşullarında başvurucular hakkında -bazıları ertelenmiş olsa da- zorunlu toplumsal bir ihtiyaca karşılık gelmediği kabul edilen müdahalenin hedeflenen terör örgütü ve terörizmle mücadele kapsamında kamu düzeninin korunması amacıyla orantılı olduğunun gösterilemediği sonucuna ulaşılmıştır.

Kamu gücünü kullanan organlar, devlet politikalarına yönelik eleştirilere cevap verilmesi hususunda ülkedeki herkesten daha fazla imkâna sahiptir. Özellikle son derece saçma ve ilgisiz bile görünse muhaliflerin haksız saldırı ve eleştirilerine farklı yollardan cevap verme imkânının olduğu durumlarda ceza kovuşturmasına başvurulmamalıdır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 26. maddesinde güvence altına alınan ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermiştir.”
===============================

Dostlar,

ANAYASA MAHKEMESİNİN BARIŞ AKADEMİSYENLERİ İÇİN VERDİĞİ HAK İHLALİ KARARININ
HUKUKSAL İRDELEMESİ

Söz konusu Bildiri yayınlandığında biz web sitemizde, Bildiri’nin içeriğinde katılmadığımız yerler olduğunu belirtmiş ancak gene de insanların görüşlerini açıklama hak ve özgürlükleri olduğunu belirtmiştik. Açıklamanın düşünce açıklama özgürlüğü sınırları içinde olduğunu yazmıştık:

• “..Konusu suç oluşturmayan bir bildiriye imza atmak, tartışmasız bir demokratik haktır…” demiştik. (http://ahmetsaltik.net/2016/09/04/khkler-imzaci-akademisyenleri-cezalandirma-firsatciligina-mi-donusuyor/)

Halen de aynı görüşteyiz ve bu bağlamda AYM’nin 8/8 kritik oy dengesi ile dün verdiği “hak ihlali” kararını yerinde, hatta epey gecikmiş buluyoruz. Gerekçeyi de paylaştığımızı söyleyebiliriz.

AYM, bu olağanüstü haksızlıklara yol veren OHAL KHK’larını incelemeyi reddederek bu ağır tabloların gelişmesinde sorumluluk sahibidir. Anamuhalefet CHP tarafından önüne iptal istemiyle getirildiğinde, “OHAL KHK’si adını taşıyorsa ben kapağını bile açmam..” dememeli; Anayasa m. 148/1’in arkasına sığınmamalıydı :

• “Ancak, olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz..“

Çünkü bu “OHAL KHK” si denen (!?) metinlerin içinde OHAL ilanını gerektirmeyen ve hukukun evrensel ilkelerini ayaklar altına alan ölçüsüz – orantısız – hukuksuz, kişisel olmayan intikamcı uygulamalar vardı ve bu nedenlerle, gerçekte Anayasanın OHAL KHK’lerine sağladığı AYM’nin yargısal denetimi dışında kalma kalkanından yararlanmamaları gerekiyordu. Anayasa m. 119/6’da öngörülen “..olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda..” koşulu pervasızca çiğneniyordu.

Öte yandan AYM’nin kararını savunurken bunca ürkek, çekingen, alttan almaya çalışan, tepkilerden çoook ürken…. bir tablo çizmesini değerlendirmekte zorlanıyoruz. Nedendir ki bunca utangaçlık hatta suçluluk – pişmanlık duygusu ve psikolojisi içine girilmiştir? Bir “gönül alma” yükümü hiç de gerekmediği halde duyumsanıyorsa, bu eylem Barış Akademisyenlerine dönük olmalıdır; onların infazı için çığlıklar atan kimi akademisyenlere ve çevrelere değil!.

Anayasamız ve genel olarak çağdaş hukuk sistemleri “hukukun ne olduğunu“, “mevzuatın ne dediğini“, “mevzuatı yorumlamayı” o egemen ülkenin Ulusu adına Yargı erkine bırakmaktadır.

Anayasa m. 9 : Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

Öte yandan;

Anayasa m. 138 – Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanı kanaatlerine göre hüküm verirler.

Dahası;

Anayasa m. 138/2,3 : Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.
Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz.

• Şimdi sıra Anayasa m. 138/son fıkranın gereğini “gecikmeden” yerine getirmeye gelmiştir :

Anayasa m. 138/son : Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez.

*****

AYM’ye bireysel başvuruda bulunan 10 Barış Akademisyeni hakkında hüküm kuran ilk derece Ağır Ceza Mahkemeleri, Anayasanın yukarıda aktarılan m. 138/son ve aşağıda sunulan 153. maddesi uyarınca “geciktirmeden” yargılamayı yenilemek ve AYM’nin gerekçesi doğrultusunda hak ihlali doğuran önceki hükümlerini kaldırmak, bir başka deyimle tam tersine kararla bu yurttaşlarımızı Anayasa md. 26 bağlamında düşünceyi açıklama özgürlüğü kapsamında, haklarını kullandıkları için aklamak zorundadırlar.

Bir kadın akademisyen cezaevindedir, ivedilikle serbest bırakılması gerekmektedir.
Kalan 9 akademisyen için verilen ama açıklaması geriye bırakılan (HAGB) hükümler (5271 sayılı CMK m. 231) ve güvenlik tedbirleri hızla kaldırılmalıdır.

Anayasa m. 153 – Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir…

*****

“1071 Ruhu” (!?) kavramından yapay ve zorlantılı biçimde kalkarak bir propaganda operasyonu ile kamuoyunu, AYM’yi ve AYM’nin söz konusu kararının gereklerini yerine getirmeye zorunlu olan ilk derece Ağır Ceza Mahkemelerini psikolojik baskı altına alma girişimi traji-komiktir. İktidar güdümlü olduğu ve epey beceriksiz biçimde kurgulandığı izlenimi edinilmektedir. Böylesi bir politik yönlendirmeye (manüplasyona) akademisyenlerin, üstelik akademisyen meslektaşları aleyhine “alet olmaları” her şeyden önce akademik etik dışı bir tutum ve davranıştır. “Akademia”nın temel, vazgeçilmez (sine qua non) “özgürlük” varsayımı ve ruhuna cepheden ve apaçık aykırıdır.

İlk derece yargı organları olarak ilgili Ağır Ceza Mahkemelerinin saygın yargıçlarının, salt hukukun gereğini yerine getireceklerini, yukarıdaki Anayasa maddelerine ek olarak Anayasa md. 2’de vurgulanan Türkiye Cumhuriyeti’nin değiştirilemez – değiştirilmesi bile önerilemez temel niteliklerinden biri olan HUKUK DEVLETİ olmasının vazgeçilemezliği ve aşılamazlığı karşısında hak ihlalini kaldıran kararları geciktirmeden ve kendiliğinden vereceklerini düşünüyor ve umuyoruz. Tersine en küçük bir direnme bile başta Anayasa m. 2’nin ve yukarıda gönderme yapılan hükümlerin açık çiğnemi (ihlali) olacak ve TCY (Türk Ceza Yasası) m. 309/1 kapsamında Anayasayı çiğneme suçu oluşturacaktır ki yaptırımı “…ağırlaştırılmış müebbet hapis” tir!

Öte yandan, AYM’nin bu son kararı da elbette edeple, terbiye ile, ağırbaşlılıkla, tek koşulla HUKUKSAL ZEMİNDE bilimsel eleştiriye sonuna dek açıktır.. Yüksek Mahkemenin tüm kararlarında olduğu ve gelecekte de olacağı gibi..

Sevgi ve saygıyla. 30.07.2019, Ankara

Dr. Ahmet SALTIK MD, MSc, BSc
Siyaset Bilimci, Mülkiyeliler Birliği Üyesi
Sağlık Hukuku Bilim Uzmanı
Anayasa Hukuku PhD (Doktora) öğrencisi
www.ahmetsaltik.net     profsaltik@gmail.com