Dostlar,

İzmir’den meslektaşımız Sayın Prof. Dr. Baha Taneli bir ileti ekinde
aşağıdaki kısa yazıyı göndermişler..

Paylaşalım istiyoruz..

• “Hekimlerin gelirleri hakkında son zamanlarda konuşulanlar, geçmişte ne imiş sorusuna tarihsel kaynaklardan bulduğun değerleri bilginize sunmak istedim. Bu bilgiler Ege Tıp Fakültesi’nin her ay çıkardığı Ayın Kitabı serisinden
  118. olarak Mayıs 2013’te Doç Dr. Hatice Şahin ile birlikte hazırladığımız kitabın 126. sayfasın da bulabilirsiniz. Ayrıca 156. sayfasında ‘sonuç ve öneriler’ bölümü de ilginizi çekebilir diye size gönderiyorum.
  Selam ve sevgiler sunarım.”

*****

TÜRK TOPLUMUNDA HEKİMLİĞİN PARASAL KARŞILIĞI  

Geçmişten elimize geçen bilgilere göre, 1447’de Edirne’de faaliyet gösteren medrese müderrislerine günde 100 akçe (2 altın), Bursa Sultan Medresesinde 50 akçe (1 altın) veriliyordu (44). Fatih Sultan Mehmet döneminde Ayasofya Medresesi‘ne atanan
Ali Kuşçu’nun günde 200 akçe (yaklaşık 4 altın) ayda (120 altın) maaşla çalıştırıldığı kayıtlardadır (12). Fatih ve Süleymaniye Külliyesi’ndeki “Elli’li” tabir edilen Medreselerde müderrislere günde 50 akçe (1 altın) ödendiği vakfiye kayıtlarında vardır (12). Edirne’deki II. Beyazıt Külliyesindeki Darüşşifada Müderrislerin tatil günleri dahil günde 50 akçe, yardımcılarının tatil günleri dışında günde 7 akçe, öğrencilerin günde
2 akçe aldığı kayıtlarda vardır ve hasta tedavisi ücretsizdir (12).

Genç Osman döneminde kadın cerrah Saliha Hatun 1622’de rıza senedi imzalatarak ameliyat ettiği hastalarından 800 akçe (16 altın) aldığı kayıtlardadır (18).

1870 Vilayet Nizamnamesi ile Belediyelere Doktor ataması zorunluluğundan sonra  1000 kuruş maaşlı Abdullah adında bir doktor atanmış, Ordu da kendi gereksinimi için Binbaşı Yorgi Maril’i Hersek’e atamıştır(57).

Şam Tıbbiyesindeki İdare müdürü ve muallimlere 1909’da 3000 kuruş,
asistanlarına da 1000 kuruş maaş verilmiştir (20).

1875-78 arasında Sofya’daki Asker Hastanesinde 27 tabip çalıştığı,
bunların yabancı uyruklu olanlarına (Yunan, İngiliz, Avusturya, Fransız olmak üzere 23 hekime) ayda 200-500 Frank arasında maaş ödendiği, Türk doktorlara (5 hekim) ise ayda 1200-2000 kuruş ödendiği, bunların M.S.B. 2. Ordu defterinde adları ile gösterildiği belgelenmiştir (67).

1400 yılında kurulmuş olan Bursa Darüsşifası’nın vakıfnamesinde baştabip için günlük 12 dirhem, tabip için günlük 8 dirhem maaş belirtilmiştir (59,61 ).

Bugünkü değer olarak 1 dirhem 2.97 g gümüş olursa bugün 1 gram gümüş 20 TL olursa 3 x 20 x 12 x 30 gün =21 600 TL başhekim aylığı, 3 x 20 x8 x 30 =14 600 TL hekim aylığı eder. 1551’de Haseki Darüsşifasında Tabibi Hazik’in yevmiyesi
25 Dirhem (25 x 60 TL =1500 TL) olarak belirlenmiştir.

1540’ta Manisa Darüsşifası’nda baştabip günde 30 Dirhem ile (1800 TL) görevlidir.
Bu darüsşifalarda hasta bakıcılar günde 3 Dirhem ücretle (180 TL) görevli idiler.

1893 yılında kolera salgınından sonra Paris Pasteur Enstitüsü’nde yılda 2400 Frank maaşla çalışan Paris Tıp Fakültesi muallimlerinden Dr. Maurice Nicolle ayda 130 altın (yılda 20 000 Frankla) Bakteriyolojihaneyi kurmak üzere görevlendirildi (29).

1901’de İstanbul Kuduz Laboratuvarı şefliğine atanan Dr. Remlinger’e ayda 110 altın maaş verilmiştir. 1910 yılına dek bu görevi sürdürmüştür (28,29).

1902’de Samsun’da yapılan 50 yataklı Canik Gureba Hastanesinde bir Fransız Doktor LaTour, 10 altın maaşla çalıştırılmıştır (41,45). 1909’da Kadırga’daki Tıp Fakültesinde görevlendirilen Muallim-i Evvellere (Ord. Prof.) 2000 kuruş, Muallim-i Sanilere (Prof.) 1500 kuruş, Muallim Muavinlerine (Doçent) 1000 kuruş, müdavim muavinlerine
(asistan adayı) 500 kuruş aylık verilmesi kararı vardır (36). Ord. Prof.lere asistan adayı maaşının 4 katı verilmektedir.

İzmir Mektebi Sultanisi’nin adı İzmir Erkek Lisesi olurken 6 Mart 1924’te milletvekili seçilince ve Milli Eğitim Bakanı olan Vasıf Bey, liseye müdür olarak Mithat Bey’i (Oksancak) atar. Bu dönemde müdürün maaşı 4000 kuruş, yatılı öğrencisi olan okulun doktoru Kamuran Bey 3000 kuruş maaş almaktadır (46).

1930’lu yıllarda milletvekili maaşının 300 lira, 1935’te Prof. Dr. Albert Eckstein ile Sağlık Bakanlığı arasında yapılan sözleşmeye göre vergiler çıktıktan sonra ayda
750 TL verilmesi, yılda altı hafta maaşlı izinli sayılması, ücretle hastane içinde ve dışında hasta bakmayacağı, sorulduğunda ücretsiz fikir veren raporlar verebileceği ve
5 yıllık olan anlaşmanın istenirse uzatılabileceğine ilişkin bir belge vardır (47).

Bugünkü anlamda tam gün çalışan bir profesöre milletvekiline verilen maaşın iki katından çoğu verilmektedir. 1942’de hekim maaşının 300 TL olduğu bilinmektedir (41). 1968’de baş asistanlara (şimdiki yardımcı doçentliğe eşdeğer öğretim elemanı) öbür fakültelerde normal maaşına ek 1000 TL ek ücret verilirken, Erzurum’dakilere 3000 TL verilmiştir.

KAYNAKLAR

12-  Osmanlının Tıp Bilimine Verdiği Önem. http://www.forumalev.net/egitim-haberleri/191052-osmanlinin-tip-bilimine-verdigi-onem.html (27 Nisan 2011).

18- Armağan M. Büyük Osmanlı Projesi. İstanbul, Timaş Yayınları, 2008;241-2.

20- İhsanoğlu E. Suriye’de Modern Osmanlı Sağlık Müesseseleri:
Hastaneler ve Şam Tıp Fakültesi. Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1999;27-65.

41- Yıldırım N. Türkiye’nin İlk Kadın Doktoru Safiye Ali.  İstanbul, Tarih Vakfı
Yurt Yayınları, 2012; 3-276.

44– Oruç Y. Atatürk’ün Fikir Fedaisi Dr. Reşit Galip: Günümüz Gözüyle.
İstanbul, Gürer Yayınları, 2008;35-194.

57- Zafer Gölen. Tanzimat Döneminde Bosna-Hersek Türk Tarih Kurumu Yayınları IV/A-2-2.12.Dizi Sayı 1. Ankara 2010 ISBN 978-975-16-2299-0 sayfa 227

59- Nancy Thomsen De Grummond. The Religion of the Etruscans.
The University of Texas Press, Austin 2006 s. 105.

61- Osman Şevki Uludağ. Osmanlılar Devrinde Türk Hekimliği. Türk Tarih Kurumu yayınları, ISBN: 978-975-16-2274-7 Ankara 2010 s. 28, 89, 92.

67- Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil, Sadık Emre Karakuş. Osmanlı Belgelerinde Askeri Tıp ve Balkan Asker Hastaneleri Gesdav (Gülhaneliler Eğitim Sağlık ve Sosyal Dayanışma Vakfı) ISBN: 978-975-00366-0-6, Zes Tanıtım Organizasyon, Ankara, Temmuz 2013 s.14-16.

*****

Teşekkürler değerli meslektaşlarımız Prof. Dr. Baha Taneli ve Doç. Dr. Hatice Şahin..
(En üstteki fotoğrafı biz ekledik..)

Sevgi ve saygı ile.
2 Mart 2014, Ankara

Dr. Ahmet Saltık
www.ahmetsaltik.net