GENEL KOLLUK DİSİPLİN HÜKÜMLERİNİ DÜZENLEYEN
682 SAYILI KHK’NİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
(AS: Bizim katkımız yazının altındadır..)
Özeti: Jandarma ve Sahil G. komutanlıklarının İçişleri Bakanlığına bağlı kolluk kuvveti haline gelmesi, Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğünün dayanağı olan yasa maddesinin AYM tarafından iptal edilmiş olması üzerine, genel kolluk görevlilerinin disiplin işlemleri yeniden düzenlenmiştir. 682 sayılı KHK; EGM / Jandarma G. K / SGK görev yapan tüm personeli kapsamaktadır. TSK’da olduğu gibi sivil personel ayrımı da yapılmamıştır. Emniyet Disiplin Tüzüğündeki düzenlemeler esas alınmıştır. Tüzük; tüm kolluğu kapsayacak şekilde yasaya uyarlanmıştır. Disiplin cezası verilmesi gerektiren fiiller ve bunlara uygulanacak cezalar; disiplin kurullarının yetkileri artırılmıştır. Kolluk görevlilerinin tümü üzerinde tartışmasız bir şekilde sivil yönetim otoritesi tesis edilmiştir.
Giriş
1-Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personeline ilişkin disiplinsizlik ve cezaları, disiplin amirlerini ve kurullarını, disiplin soruşturma usulü ile diğer ilgili hususları düzenlemek amacıyla, Anayasanın 121 inci maddesi ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanununun 4 üncü maddesine göre, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca 02.01.2017 tarihinde kararlaştırılmış olan;
“682 Sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında KHK”, 23.01.2017 sayılı R.G. yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girmiştir. KHK’de, genel kolluk kuvvetlerinin tabi olacakları disiplin hükümleri (60) madde halinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
682 sayılı KHK; İçişleri Bakanlığına bağlı olarak görev yapan 265.391 polis, 139.721 jandarma, 5.007 sahil güvenlik personelini[1] ve bu kurumlarda görev yapan diğer sınıflardaki 16.000’ini aşkın (sivil ) memuru[2] kapsamaktadır. Ayrıca KHK ile yapılan bu düzenleme, genel kolluğa yönelik olması nedeniyle de halkımızı da yakından ilgilendirmektedir.
Belirtilen nedenlerle yazımızda; sözü edilen KHK hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesi için ayrıntıya girilmeksizin özet/teknik bilgi verilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda disiplin hükümleri konusunda yasal düzenleme yapılmasını gerektiren nedenler;
KHK hükümlerinin kaynağı, disiplin mevzuatında yaptığı değişikler, temel/yerleşik disiplin mevzuatından farklılıkları ele alınmaktadır.
Bu Tür Düzenleme Yapılması İhtiyacı
2- Bilindiği üzere 668 sayılı olan başta olmak üzere KHK ile Jandarma Gn. K. ve Sahil Güvenlik K. teşkilat kanunlarında köklü değişiklikler yapılmıştır. Bu bağlamda J. Gn. K. ve S.G.K’lığının İçişleri Bakanlığına bağlı olduğu, personelinin kolluk kuvveti olduğu vurgulanmış, “askeri personel” ibareleri teşkilat kanunlarından çıkarılmıştır. Jandarma ve Sahil G.K. 657 sayılı DMK kapsamına alınmış, Jandarma Hizmetler ve Sahil Güvenlik Hizmetleri adı altında iki ayrı (yeni) sınıf oluşturulmuştur.
Jandarma ve SGK komutanlıklarının kuruluş ve teşkilatlanması İçişleri Bakanlığınca düzenlenecektir. Personelin alınma ve terfi işlemleri İçişleri Bakanlığınca yapılacaktır. Personele verilecek disiplin cezaları için özel bir kanun çıkarılacaktır. Jandarma ve SGK personeli 6413 sayılı TSK Disiplin Kanunu kapsamından çıkarılmıştır.
Özel kanun çıkarılınca kadar Jandarma ve Sahil G.K. personeli hakkında Emniyet Teşkilatı disiplin mevzuatı hükümleri uygulanacaktır.
3-Diğer yandan 23.03.1979 gün ve 7/17339 sayılı Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğü’nün
(ETDT) dayanağı olan 3201 sayılı ETK 83. maddesi; Anayasa Mahkemesinin 13.01.2016 gün ve E:2015/85, K:2016/3 sayılı kararıyla, “… disiplin cezalarını gerektiren fiil ve hareketlerin tüzükle belirlenmesinin; Anayasa’nın 38. maddesinde düzenlenen “suçta kanunilik” ilkesine ve Anayasa’nın 128. maddesinin ikinci fıkrasında hükme bağlanan “kanuni düzenleme” ilkesine aykırılık oluşturduğu…” gerekçesiyle iptal edilmiştir. İptal hükmünün, karar R.G. de yayımlandıktan bir yıl sonra (29.0.1.2017 tarihinde) yürürlüğe girmesi gerekmektedir.
- Gn. K ve SGK yanı sıra EGM personelini de kapsayan (682 sayılı KHK ile getirilmiş) bu düzenlemeyle, anılan AYM iptal kararının yürürlüğe girmesinden sonra doğacak olan hukuki boşlukta giderilmiş olmaktadır.
Kapsamı
4–682 sayılı KHK disiplin hükümleri yönünden, EGM/ J. Gn. K. ve SGK resmi görevlilerin yanı sıra her sınıftan diğer memurları da ( 657 Sayılı DMK tabi sivil memurları da ) kapsamına almıştır. Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğündeki düzenlemenin KHK muhafaza edildiği, bu suretle 657 sayılı Kanuna tabi olan sivil memurlardan da aynı disiplinin beklendiği görülmektedir. Bu nitelikte bir düzenlemenin sivil memurlar yönünden ağır hükümler içerdiği düşünülmektedir.
Nitekim; TSK’da görevli 657 sayılı DMK tabi memurlar disiplin hükümleri yönünden, 657 sayılı Kanunun 233. maddesindeki kuralda dikkate alınarak, 6413 sayılı TSK Disiplin Kanunu kapsamı dışında bırakılmıştır. TSK görevli sivil memurlar için 11.3.1983 gün ve 83/6153 sayılı BKK ile çıkarılmış ayrı bir disiplin yönetmeliği bulunmaktadır.
Kaynağı
5-KHK’de; personele verilecek olan disiplin cezalarının türleri ve tanımları, disiplin cezası verilmesi gerektiren eylem/işlem/tutum ve davranışlarının belirlenmesinde, ETDT yapının büyük ölçüde korunmuş olduğu, bu konularda fazla bir değişiklik yapılmamış olduğu anlaşılmaktadır.
Örneğin ceza gerektiren fiillerin toplam sayısı ETDT 119, KHK’de ise 129 madde halinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler sırasında özellikle Devlet memurluğundan çıkarma cezasını gerektiren fiillerin artırılmış olduğu görülmektedir.
(-Ülkenin bağımsızlığını zedelemeye, bütünlüğünü bozmaya ve milli güvenliği tehlikeye düşürmeye yönelik herhangi bir faaliyette bulunmak veya aynı nitelikte faaliyet gösteren herhangi bir harekete, gruplaşmaya, vakıf, dernek ve benzeri teşekküle katılmak, bunlara yardım etmek veya bu yapılarla ilişki içerisinde bulunmak;
–İşkence yapmak;
Eylemleri de, Devlet memurluğundan çıkarma cezası verilmesini gerektiren haller arasına alınmıştır.
6–ETDT ayrı ayrı maddelerde yer alan (Amirin emrinin yerine getirmeme, görev yerinden ayrılma/göreve gitmemek; kağıt/belge/kayıtlar üzerinde yasak fiiller işlenmesi; görevin takdir ve yerine getirilmesinde savsaklama vb.) hallerde, Devlet/kişiler zarara uğratılmış yada hizmetin gecikmesine/durmasına/aksamasına neden olunmuş ise zararın derecesine veya durumun ağırlığına göre ilgili personel hakkında meslekten çıkarma cezasının da uygulanabileceğine ilişkin düzenlemeler; KHK tek madde de ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Bu bağlamda ağırlaştırıcı ceza verilebilecek fiillerin sayısı da artırılmıştır.
7-Geçmiş hizmetleri olumlu/başarılı personele bir alt disiplin cezası uygulanabileceğine ilişkin disiplin hukukundaki yerleşik kurala KHK’de yer verilmemiştir. Eylemlerin tekrarı halinde daha ağır ceza verilmesi konusunda ise (sürücü ehliyetlerinin geri alınmasına benzer şekilde) farklı bir düzenleme yapılmıştır. Disiplin hukukuna getirilen yeni düzenlemeye göre, bir/beş yıl içinde işlediği disiplin suçları nedeniyle, tespit edilen oranların üzerinde disiplin cezası veya ceza puanı alan personele, disiplin kurulu kararıyla meslekten çıkarılma cezası verilecektir.
8- J. Gn. K. ve SGK komutanlarına özel durumlarda (TSK benzer şekilde) emri altındakileri geçici olarak (24 saat süreyle) kontrol altına alma/aldırma yetkisi verilmiştir.
Disiplin Amirleri/Disiplin Kurulları
9-İlçede kaymakamların, ilde valilerin, Bakanlıkta Bakan’ın, personelin en üst disiplin amiri olduğu; disiplin soruşturması yapma ve disiplin cezası verme konularında genel yetkili olduğu açık/seçik olarak belirtilmiştir.
(Disiplin amirlerince; disiplin kurulu kararı olmaksızın doğrudan makam/rütbelerine göre uyarma; kınama ve 15 güne kadar aylıktan kesme cezası verilebilmektedir. Daha ağır cezaların verilmesinde ise personelin, görev yeri/ rütbe/fiilin ağırlık derecesine göre belirlenmiş disiplin kurulu kararına gerek bulunmaktadır.)
10- BKK yürürlüğe girmiş olan konuya ilişkin genel Yönetmelikte; hakkında disiplin soruşturması yürütülen Devlet memurunun dosyasının görüşüldüğü disiplin komisyonlarında, memurun üyesi olduğu sendika temsilcisine yer verilmesine ilişkin kural bulunmaktadır.
KHK; 657 sayılı Kanuna göre EGM çalışan GİHS (sivil) memurlara da bu hakkın tanınmadığı görülmektedir.
(Oysa 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununun 15. maddesinde yer alan “ Emniyet Hizmetleri dışındaki sınıflarda görev yapanların sendika üyesi olamayacaklarına” yönelik ibare AYM tarafından 29.1.2014 gün ve E:2013/130, K:2014/18 sayılı kararla iptal edilmiştir.)
Bu bağlamda KHK, yalnızca astsubaylara yönelik olarak, astsubayların disiplin dosyalarının görüldüğü (bazı) disiplin kurulları toplantılarında kıdemli astsubay üyeye yer verilmesiyle yetinilmiştir.
11– Disiplin ve soruşturma işlerinde kanunlarla verilmiş görevleri yerine getirmek üzere disiplin kurulları oluşturulmuştur. EGM, J. Gn. K. ve SGK bünyelerinde (ETDT modeline uygun) ayrı ayrı yapılanmaya gidilmiştir.
Disiplin kurulları illerde (SGK için bölgelerde), eğitim ve öğretim tesislerinde/ Asayiş K.K. benzeri komutanlıklarda, kurum merkezinde (merkez disiplin ve yüksek disiplin) kurulmuştur.
- Bölge K.’da ayrı bir disiplin kurulu kurulmasına gerek görülmemiştir.
12-Genel kolluk görevlilerinin tümü üzerinde; istisnasız ve tartışmasız bir şekilde
mülki idare (sivil yönetim) otoritesinin tesis edildiği açık ve seçik olarak görülmektedir.
Bu bağlamda;
İl/bölge disiplin kurullarına vali yardımcısı başkanlık etmektedir. İl disiplin kurulu kararları (meslekten çıkarma hariç) vali onayı ile kesinleşmektedir. Diğer kurullar tarafından verilen kararlar ilgisine göre EGM; J. Gn. K./SGK veya Bakanın onayı ile kesinleşmektedir. Meslekten çıkarma kararları tümüyle Bakan onayına bağlıdır.
Vali; EGM, J. Gn. K. ve SGK tarafından uygun bulunmayan disiplin kurulu kararları bir üst kurulda karara bağlanacaktır. Aynı şekilde kurum yüksek disiplin kurulunda uygun görülmeyen kararlar da Bakanlık YDK görüşülecektir.
(Genel kolluk görevlilerinde disiplini/hiyerarşiyi tam olarak sağlamaya yönelik olarak getirilmiş olsa da bu tarz düzenlenenin; alt kademe disiplin kurullarını ve disiplin amirlerini atalete sevk edebileceği, YDK (kurum/ Bakanlık) iş yükünü gereksiz yere artıracağı hususunun göz ardı edildiği düşünülmektedir.)
Soruşturmacı tarafından teklif edilmiş olan cezanın, disiplin kurullarınca (ağır olarak nitelendirilerek) uygun bulunmaması hallerinde, disiplin amirleri tarafından personele daha alt ceza verilmesine ilişkin mevzuatımızdaki yerleşik uygulamadan vazgeçilmiştir. Bu durumlarda disiplin kurullarına, fiile uygun başka bir disiplin cezasını belirleme konusunda yetki verilmiştir.
13–Kurumların en üst amirlerinin (Emniyet Gn. Md./ J. Gn. K, SGK) disiplin cezası gerektiren fiilleri öğrenildiğinde, haklarında Bakan tarafından müfettiş görevlendirilmektedir. Soruşturma sonunda Bakan tarafından; uyarı, kınama veya 15 güne kadar aylıktan kesme cezaları resen (doğrudan) verilebilecektir. Daha ağır cezalar (Devlet memuriyetinden çıkarma dahil) ise Bakanlık YDK kararına dayalı olarak verilecektir.
14-Bakanlık YDK benzer şekilde, her düzeydeki disiplin kuruluna, disiplin soruşturmasıyla ilgili bilgi ve belgeleri toplama, ifade alma, tanık dinleme, bilirkişi görevlendirme vb. konularda yetki verilmiştir.
Hakkında disiplin soruşturması yapılan personele soruşturma dosyasını inceleme hakkı getirilmiştir. (Yerleşik mevzuatta bu hak sadece Devlet memurluğundan çıkarılmasına ilişkin soruşturmalar için geçerlidir.)
15-KHK uygulanmasına ve disiplin kurullarının çalışma usul ve esaslarına ilişkin konular, Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenecektir.
Mevzuatta Yapılmış Değişikler/ Yürürlükten Kaldırılan Hükümler
16- 657 sayılı DMK 134. maddesine göre (BKK dayalı olarak) çıkarılmış Yönetmelik kapsamında (anılan Yönetmelikte yapılacak bir değişiklikle düzenlenebilecek) olan İçişleri Bakanlığı Yüksek Disiplin Kurulunun görev alanının genişletilmesi ve YDK yeniden oluşturulmasına ilişkin konularda bu kez KHK ile düzenleme yapılmıştır.
17-İl valisinin genel ve özel kolluk görevlilerine doğrudan ceza vermesi/ceza verilmesini talep etmesine yönelik 5442 sayılı Kanunun 19. maddesindeki düzenleme yürürlükten kaldırılmıştır.
KHK ile genel kolluk görevlilerinin disiplin hükümleri düzenlenmiş olduğundan genel kolluk yönünden bir sorun bulunmamaktadır. Ancak bu suretle (arzu edilmemiş olsa dahi) il valilerinin özel kolluk (belediye/orman/gümrük/köy vb.) görevlileri üzerindeki İl İdaresi Kanunundan kaynaklanan bazı yetkileri de kaldırılmış olmaktadır. Diğer yandan 5442 sayılı Kanunun 31/I maddesinde kaymakamlar için yer verilmiş benzer düzenlemeye ise dokunulmadığı görülmektedir.
==========================================
Evet dostlar,
E. Mülkiye Başmüfettişi Sayn Mahmut Esen çok önemli bir kamu görevi yapıyor.
OHAL KHK’lerini sistemli olarak, yılların Mülkiye birikimi ile irdeliyor.
Daha önce de bu bağlamda birkaç çözümlemesine yer vermiştik sitemizde.
682 sayılı OHAL Kararnamesi 16. KHK’dır. 20 Temmuz 2016’dan bu yana çıkarılan OHAL KHK’leri ile ülkemiz fiilen, TBMM dışlanarak – kurgulu “tatile sokularak” daha açıkçası SÜRGÜNE YOLLANARAK fiilen TEK ADAM RTE TARAFINDA YÜRÜTÜLMEKTEDİR.
OHAL KHK’ları açıkça Anayasaya aykırı olarak, çıkarılmaya devam edilmektedir.
İçerik olarak OHAL ilanını gerektiren durumlarla sınırlı olma Anayasa kuralı çiğnenmektedir. Ölçülülük – orantılılık bağlamında sınırlar aşılmaktadır.
Yasalarda değişiklik yapılmaması gerekmekte iken bu da yapılmaktadır.
RG’de yayımlandığı gün TBMM onayına sunulması ve ivedilikle görüşülmesi gerekmektedir, bu anayasa kuralına da çook büyük ölçüde uyulmamaktadır…
Anayasal düzen – hukuk devleti fiili bir AKP darbesiyle yürürlükten kaldırılmıştır.
Erdoğan her istediğini daha şimdiden demir yumrukla yaptırabilmektedir.
Ancak anlaşılmaz biçimde (gerçekte anlaşılır!) yine de bu yetkiler Erdoğan’a yetmemekte ve mutlak bir egemenlik = sultanlık = padişahlık = halife sultanlık…. istiyor..
Alllah sonunu hayreyleye..
Sevgi ve saygı ile.
02 Şubat 2017, Ankara
Dr. Ahmet SALTIK
Ankara Üniv. Tıp Fak. – Mülkiyeliler Birliği Üyesi
www.ahmetsaltik.net profsaltik@gmail.com