***
Uzun yirminci yüzyılı anımsayalım. Öncelikle, kalkınma kavramı… “İktisadi kalkınma” kavramının küresel kapitalizmin 1913-sonrasında tökezlemesi sonucunda bir ara olanak şeklinde doğduğunu söyleyebiliriz. 20. yüzyıla artan işsizlik, yoksulluk ve faşizmin yükselişi ile giren kapitalizm, küresel ölçekte bir bunalım içinde idi. Öte yandan, 20. yüzyıl boyunca peşi sıra gelişen sosyalist devrimler, bu ülkelerdeki sosyalist planlama deneyimleri ve bağımsızlıklarına yeni kavuşan eski sömürgelerin sanayileşme yolundaki yeni arayışları ile birlikte kalkınma ideolojisinin de altyapısı oluşturmaktaydı. Bu konjonktür 1950’li ve 60’lı yıllarda gelişmiş kapitalist metropollerde, güçlenen sosyalizm alternatifinin de baskısıyla, refah devletinin genişlemeci politikaları ile birleşince insanlık tarihinin en yüksek büyüme hızlarına tanık olunan “altınçağ” yaratılmış oldu. 
Ancak bu dönem uzun sürmedi. Kapitalizmin anarşik yapısı, azalan kârlılık ve emek hareketinin görece güç kazanması ile birlikte “altın çağ”ın iktisadi ve sosyal temelleri 1970’li yıllardan itibaren sermaye açısından sürdürülemez ve kabullenilemez bir niteliğe büründü. Finans sermayesinin 20. yüzyılın son çeyreğindeki yükselişi, artık sadece üretim sürecinde kalarak yeterli kâr elde edemeyen ve dolayısıyla birikimini sürdüremeyen küresel kapitalizmin kendisine yeni kâr olanakları arayışının bir sonucuydu. Böylece 1980’lerden başlayarak, yüksek reel faiz ve sermayenin serbest dolaşımını sağlayacak yapısal düzenlemeler, kapitalizmin finansal küreselleşme aşamasının ana ögeleri haline dönüştüler. 
Bu süreçte “kalkınmakta olan ülkeler” de bir grup olarak “yükselen piyasalar” diye adlandırılır oldu. Bu ülkeler birbiri ardına küresel kapitalizmin yeni işbölümü içinde kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle koşullandırıldılar. “Washington mutabakatı” ve “ardılı-(genişletilmiş) Washington mutabakatı” kavramları böylece ortaya çıktı. Azgelişmiş ülkeler, bir yandan dış ticaretlerinin ve kambiyo rejimlerinin serbestleştirilmeye zorlanması sonucunda birer ithalat ve ucuz işgücü deposu haline dönüştürülürken, bir yandan da “özelleştirme” ve “doğrudan yabancı yatırım” fetişleri altında kamusal varlıklarına yok pahasına el konuldu. Söz konusu ülkelerin zaten çok genç ve zayıf olan demokratik kurumları “istikrar önündeki bürokratik engeller” olarak gösterilirken, “bağımsız üst kurullara dayalı denetim ve yönetişim” gibi makyajlanmış politikalar altında ulus-ötesi şirketlerin ve uluslararası finans sermayesinin doğrudan denetimi altına sokuldular.
***
Oktar Hoca’nın her biri beşer bölüm olarak kurguladığı iki kısım altında, söz konusu tarihçe, önce “soğuk savaş” ve iki kutuplu dünyanın dönemeçlerini, sonra da kurumları ve iktisadi öğretilerini özgün veriler aracılığıyla bizlere aktarılmakta. Kapitalist “merkez” ile “çevre”si arasındaki derinleşen uçurum, Keynesgil iktisadın yükselişi ve çöküşü; “çevre”den gelen aykırı seslerin yoğunlaşması… 350 sayfalık bu heyecan dolusu serüven için emeklerinize sağlık Oktar Hoca.
===================================
Dostlar,

Sayın Prof. Dr. Oktar Türel’i 1999’da ODTÜ’de bir bilimsel toplantıda sunumunu izlerken tanımış ve hayran kalmıştık. Ardışık birkaç oturumun özet bireşimini (sentezini) sunma görevimi üstlenmişti ve büyük bir yetkinlik ve sistematik yaklaşımla, adeta Metaanaliz yaparcasına tablolar ve sayısal verilerle 8-10 sunumdan çıkarsanabilecek bütüncül sonuçları yer yer tümevarım (endüksiyon) yer yer tümdengelim (dedüksiyon) yöntemlerini kullanarak başarmıştı. Bilimsel yöntem ve us yürütme (reasoning) ancak bu denli ustalıkla kullanılabilirdi. ODTÜ boşuna ODTÜ değildi ve Prof. Oktar Türel de boşuna bu üne erişmiş değildi. Sonraki yıllarda Oktar hocayı izlemeye çabaladık. Türkiye Cumhuriyeti’nin bir ürünüydü Oktar Türel de.

80’lerini bulan Sn. Türel bilimsel etkinliğini sürdürüuyor. Emekli olduğunda Bölüm arkadaşları ve Doktorasını yaptığı Ankara Üniv. SBF’nden çalışma arkadaşları O’na ve kendisi gibi ODTÜ İktisat Bölümü’nün ustalarından (duayenlerinden) Sn. Prof. Yakup Kepenek’e -ki Cumhuriyet’te haftalık makaleler yazıyor- ortak bir Armağan yayınladılar. Bu “Armağan” geleneği çok hoş ve çok yararlı. Gelişerek ve yaygınlaşarak sürdürülmesi çok gerekli. Oktar hocaya biz de Küresel Tarihçe 1945-79 ve 2. cildi olarak Küresel Tarihçe 1980-2009 adlı dev yapıtları için engin teşekkür borçluyuz. KÜRESELLEŞME, gerçekte

• KÜRESELLEŞTİRME, 21. yy. insanının en büyük karabasanı olarak tanımlanabilir.

  Bu “bela” ile başedebilmek için süreci doğuran ve sürdüren dinamikleri çok iyi kavramak gerekiyor. Kitleleri acı gerçekler karşısında eğitmek ve yaşantılarını kavrayabilmek – anlamlandırabilmek için desteklemek aydın sorumluluğu kapsamında. Anılan 2 kitap,

  * Küresel sermayenin Dünyayı kuşatması ve postmodern köleleştirmesi – sömürgeleştirmesi sarmalı ile savaşımda çok değerli araçlar olacak 21. yy. şafağında.

Sevgi ve saygı ile. 07 Aralık 2017, Ankara

Dr. Ahmet SALTIK
Ankara Üniv. Tıp Fak. – Mülkiyeliler Birliği Üyesi
www.ahmetsaltik.net     profsaltik@gmail.com