‘Çılgın Türk’ Turgut Özakman Başbakan’a dersini vermişti!
Uğur DÜNDAR
Cumhuriyet’i en iyi anlatan tarihçi-yazar Turgut Özakman, Dündar’a verdiği
o son söyleşide “Doğru, gerçek tarihimizi öğrenelim, hakikate ihanet etmeyelim” demişti
Sevgili okurlarım,
Başbakan Erdoğan’ın, Cumhuriyet’in başlangıç yıllarında örülen demiryolu ağları ile
10. Yıl Marşı’nın ruhuna yönelik küçümseyici sözleri, tarih bilgisinin ne kadar zayıf
olduğunu ortaya çıkarmıştı.
Başbakan’a tepkiler yoğunlaşınca “Cumhuriyet’i en iyi anlatan yazar” olarak tanıdığım
Turgut Özakman’la, “Türk Mucizesi” konulu bir söyleşi yapmıştım.
Çünkü “Şu Çılgın Türkler” in yazarı Özakman, Ulusal Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet’imizin başlangıç dönemini destansı üslupla gelecek kuşaklara aktaran saygın bir
tarih araştırmacısıydı.
İşte Cumartesi (AS : 28 Eylül 2013) günü yitirdiğimiz Özakman’ın Başbakan’a tarih dersi verdiği o söyleşiden kimi bölümler:
UĞUR DÜNDAR (UD):
Sayın Özakman, Cumhuriyet’in borca batmış bir miras devraldığını biliyoruz. Bu mirasla ilgili olarak ayrıntılı bilgi verir misiniz?
TURGUT ÖZAKMAN (TÖ): O dönemin fotoğrafı şöyle:
Kanuni dönemindeki devlet, 300 yıl geride kalmış. Kaç zamandır yarı sömürge halinde, güçsüz bir devlet söz konusu. İdari, ekonomik, mali ve hukuki kapitülasyonlar sürüyor.
Halk yurttaş değil, padişahın kulu.
İlkel bir tarım toplumu, iflas etmiş bir maliye.
Büyük bir dış borç, yarı ölü bir ekonomi. Cılız, küçük bir sanayi.
Ağır sanayi neredeyse sıfır.
- Kişi başına düşen milli gelir, yalnızca 4 lira.
Pencere camı bile ithal edilir durumda. Şeker de ithal ediliyor.
Anadolu buğdayı İstanbul’a taşınamadığı için, buğday Rusya’dan alınıyor.
Ülkede 40 bin köye karşılık ebe sayısı 200 kadar… 0-2 yaş grubu çocuklarda ölüm oranı %60. Bütün imparatorlukta sadece 158 ortaokul ve lise, bir tane de medrese uzantısı bir üniversite var (AS : İstanbul Darülfünunu 1933’te Atatürk’ün Milli Eğitim Bakanı
Dr. Reşit Galip‘in de büyük çabasılya çağdaşlaştırılarak İstanbul Üniversitesi’ne dönüştürüldü.. ). Anadolu, çağdışı ilkel medreselerin elinde.
Tüm liselerde okuyan kız öğrenci sayısı 230…
UD: Kadınların durumu nasıl?
TÖ: Güzel bir soru. O dönemde bütün temel meslekler erkeklerin tekelinde.
Kadının seçme-seçilme hakkı yok, yani yurttaş sayılmıyor.
Kadınların toplumsal hayatları ve hakları da yok.
Çok zorunlu hallerde sokağa ancak çarşaf ve peçeyle çıkabiliyor.
Okur-yazar oranı erkeklerde %7, kadınlarda ise binde 4…
Tüm yasalar, çağın gereklerinin gerisinde.
Ülke birçok alanda ortaçağı, ortaçağ ilkelliğini ve baskısını yaşıyor.
Cumhuriyetin devraldığı miras, işte budur.
UD: Cumhuriyetin temel idealini de anlatır mısınız?
TÖ: Cumhuriyetin temel ideali, “çağdaşlaşma” diye özetlenebilir.
Cumhuriyeti kuran atalarımız, ortaçağı yenmedikçe aydınlanma, gelişme ve kurtuluş olamayacağını çok iyi idrak etmişlerdi. Durmaksızın olağanüstü bir tempoyla çalışmışlardır.
UD: En doğru bilgilere sahip bir tarih araştırmacısı-yazar olarak demiryolları konusunda neler yapıldığını anlatır mısınız?
TÖ: Cumhuriyetin en büyük başarılarından biri, demiryolları konusundadır.
Cumhuriyet ilan edildiğinde, misak-ı milli sınırları içindeki demiryollarının uzunluğu,
4559 km idi. Bu demiryollarını Alman, İngiliz ve Fransız şirketleri işletiyordu.
Makinistler Rum ve Ermeni idi. İşletme dili Fransızca’ydı. Demiryolculuk Türklere
kapalıydı. Milli Mücadele’de bu makinistler, silah zoru ile çalıştırılmıştır.
Sakarya Savaşı başlamadan önce birkaç Türk makinist yetiştirildi. Ağır toplar Kars’tan
Afyon’a 3 ayda getirilebildi. Elazığ’dan kırık bir uçak, Ankara’ya ancak 2 ayda
ulaştırılabildi. Doğuya da, güneye de demiryolu yoktu.
UD: Atatürk ve arkadaşlarının bu alandaki hamleleri neydi?
TÖ:
- Cumhuriyet yönetimi ilk 15 yıl içinde, 4559 km’lik demiryolunu,
Haydarpaşa ve İzmir liman şirketleriyle birlikte satın aldı.
Demiryolcu yetiştirmek için okul kurdu. Bu konudaki birinci büyük başarı bunlardır.
Böylece demiryolları milletin oldu. Gerçek demiryolcular, demiryollarından söz ederken gözleri yaşarır.
İkinci büyük başarı ise, demiryolu yapımıdır. Demiryolu Ankara ve Ulukışla’da sona
eriyordu. Demiryolları 1927’de Kayseri, 1930’da Sivas, 1931’de Malatya, 1933’de Niğde, 1934’te Elazığ, 1935’te Diyarbakır, 1939’da, Erzurum’a ulaştı. Bunların her biri bir
destandır. Ülkenin kuzeyi ile güneyi, doğusu ile batısı birbirine demiryollarıyla bağlandı.
Anadolu gerçekten demir ağlarla örüldü. Ülke bütünlüğü sağlandı. Türkleri Anadolu’dan uzaklaştırmak isteyenlere karşı cumhuriyet demirden temeller attı. 1940 yılına dek yapılan demiryollarının uzunluğu 3208 kilometredir.
Atatürk tipi kalkınma dünyaya örnek oldu
UD: O dönemde yapılan fabrikalar hakkında da bilgi verir misiniz?
TÖ: Fabrikalar dengeli bir şekilde Anadolu’ya yayıldı. Ankara ve İstanbul’da toplanmadı. Bunlardan birini anlatayım. Yabancı ekonomiciler, bu fabrikalara “Atatürk tipi fabrika” diyorlardı. Çünkü yalnızca fabrika yapılmıyor. Fabrika ile birlikte işçi ve memur lojmanları, kreş, revir, yemekhane, lokanta-gazino, konferans-tiyatro salonu ve spor alanları yapılıyor. Eğer yakında ilkokul yoksa, okul da yapılıyor. Toplantılar, piknik, spor karşılaşmaları
düzenleniyor. Filmler gösteriliyor, tiyatro grupları geliyor.
Atatürk tipi kalkınma, iki ayaklı bir kalkınma tipidir. Bir bilim adamının deyişi ile topyekun kalkınmadır.
Birinci ayakmaddi kalkınma (fabrikalar, köprüler, yollar vb)
İkinci ayak ise sosyo-kültürel kalkınmadır. (Eğitim, sanat, spor, medeni gerekler vb.)
UD: Kalkınma hızımızla ilgili rakamlar ne düzeydeydi?
TÖ: Kalkınma hızımız, 1923-38 arasında ortalama %10’du.
Sanayileşme hızımız ise %19’du. Bu dünya rekorudur.
Sanayileşmede Japonya’dan önde gidiyorduk.
UD: İlk denizaltı inşasına da başlandı…
TÖ: Evet, ilk denizaltımızın omurgası, 1937’de İstanbul’daki Taşkızak Tersanesi’nde
kızağa konuldu. Cumhuriyet tarihini iyi bilirsek, birçok tartışma konuları sona erer.
- Doğru, gerçek tarihimizi öğrenelim, hakikate ihanet etmeyelim.
* * *
Çok teşekkürler… Nur içinde yat büyük usta Turgut Özakman.