Onur Öymen
Ukrayna’daki gelişmeler giderek daha çok kaygı uyandıracak boyuta ulaştı.
Şiddetli çatışmalara sahne olan Kiev’de göstericiler parlamentoyu ele geçirdiler.
Meclis, Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’i görevden aldı, yerine geçici olarak Olexander Turchynov’u getirdi ve muhalefet lider Arseny Yatenyuk’u Başbakanlığa atadı. Yanukoviç Moskova’ya kaçtı. Bugün yaptığı basın toplantısında kendisinin
hala Ukrayna’nın meşru cumhurbaşkanı olduğunu söyledi ve güvenliği sağlandığında Kiev’e döneceğini bildirdi.
Bugün silahlı gruplar, Yarı Özerk Kırım bölgesindeki yerel parlamentoyu ve hükümet binalarını işgal ettiler ve Rus bayrakları çektiler. Bu arada Rusya Cumhurbaşkanının talimatıyla 150,000 Rus askeri Ukrayna sınırında tatbikat yapmaya başladı.
Batı’daki AB eğilimli eyaletlerle Doğu ve Güney Doğu’daki Rus eğilimli bölgelerin arasında çatışmaların çıkmasından ve ülkenin bölünmeye gitmesinden
kaygı duyuluyor.
Kırım Tatarları geçmişte yaşadıkları büyük sürgünün yaralarını henüz saramadan
bu çatışmaların ortasında kaldılar. Tatarların lideri ve Ukrayna Parlamentosu üyesi Mustafa Cemiloğlu Tatarların Kırım’da, Kiev’deki Hükümete bağlı bir milis gücü kurarak bunların yasa dışı silahlı grupların eylemlerine karşı sivil halkı koruma görevi yapmalarını önerdi.
Bütün bu olaylar nereden kaynaklandı?
Kasım ayında (2013) Cumhurbaşkanı Yanukoviç, AB ile yapılması öngörülen
Ticari Ortaklık Anlaşmasını imzalamayı reddetti. AB’ye yakınlaşmak isteyen göstericilere karşı Hükümet şiddet kullandı. Yaklaşık 100 kişi öldü. O kaos ortamında Yanukoviç görevini terk ederek Kiev’den kaçtı.
Rus doğal gazını Avrupa’ya ulaştıran boru hattının geçtiği Ukrayna, stratejik açıdan büyük önemn taşıyan bir ülke. Savaş sanayi alanında da dünyanın öne gelen ülkeleri arasında. Ancak son zamanlarda ekonomik açıdan sıkıntılarla karşılaştı. Rusya vaat etiği 15 milyar dolarlık yardımın yalnızca 3 milyarlık bölümünü verdi, gerisini vermek için ülkenin iç istikrara kavuşturulmasını şart koştu. Bu sağlanamadı. Merkez Bankasındaki rezervler 15 milyar dolara düştü. Kamu borçları ulusal gelirin (gayrı safi milli hasılanın)
% 40,5’ine ulaştı. Önümüzdeki yaz aylarında Ukrayna’nın 60 milyar $ borç ödemesi gerekiyor. Yeni başbakan Yatenyuk, IMF ve AB’den acil yardım gelmezse
ülkesinin bu borçları ödeyemeyecek duruma düşebileceğini söyledi.
Yatenyuk, Yanukoviç’in son 3 yılda devlet hazinesinden 70 milyar $ kaçırdığını iddia etti. İsviçre Bankaları Yanukoviç’in hesaplarını dondurdu. Bütün bu olup bitenlerin stratejik boyutu da çok önemli. Rusya’nın yurt dışındaki 11 üssünün en büyüğü Ukrayna’nın Kırım bölgesindeki Sivastopol’da. Ukrayna 1997’de imzaladığı bir anlaşmayla
bu üssü 2017 yılına dek Rusya’ya kiralamıştı. Daha sonra bu süre 2042’ye dek uzatıldı. Rusya’nın Karadeniz ve Akdeniz’deki askeri varlığının belkemiği bu üs.
Amerika ve NATO Rusya’nın askeri müdahalesinden endişe ediyor.
Bu gelişmelerin ortasında Dışişleri Bakanı Davutoğlu bugün Kiev’e gideceğini açıkladı. Umuyoruz ki, orada Suriye’ye yaptığımız hataları yinelemeyiz ve kendimizi çatışmaların içine sürüklemeyiz.
Çünkü gelişmeler,
- Arap Baharı gibi Slav baharının da bir kışa dönüşme riskinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Şimdi Türkiye’nin Ukrayna’daki gelişmelerin barış ve demokrasi içinde çözümünü
teşvik etmesi ve bölgedeki bütün dengeleri bozacak bir uluslararası çatışmaya dönüşmemesi için çaba göstermesi gerekiyor.
Türkiye’ye ayrıca, Karadeniz’de güvenliğin kilit taşı olan Montreux Sözleşmesi’nin titizlikle uygulanması görevi düşüyor. Bu gelişmeler ülkelerin birliğinin, bütünlüğünün korunmasının, demokrasinin yaşatılmasının ne denli önem taşıdığını gösteren derslerle dolu.
Saygılar, sevgiler. 1.3.14