Birkaç hafta önce bu köşede yayımlanan yazıda, borsadaki yükselişin ortalama vatandaşa bir fayda sağlamaktan ziyade, parası çok olanlara yüksek getiri sağladığından bahsetmiştim. O yazı oldukça ilgi çekti, pek çok yorum yapıldı. Yazıyı beğenenlerin yanında, konuya eksik yaklaştığımı belirtenler de oldu. Bu eleştiriyi yapanlar, küçük tasarrufları olan vatandaşların yatırım fonları üzerinden borsanın yükselişinden pay aldıklarını, benim bunları ihmal ederek yanlı bir yazı kaleme aldığımı ima etiler. Aslında durumun öyle olmadığını biliyordum ama köşe yazısı sınırlı olduğu için yatırım fonları işine hiç girmemiştim. Ülkenin gündemi hızla değiştiği için takip eden yazılarda başka konuları ele almak durumunda kalmıştım. Bugün o eleştirileri yapanlara, veriler üzerinden yanıt veriyorum.
YATIRIM FONLARININ BORSADAKİ PAYI
Türkiye’de farklı şekillerde tanımlanmış yatırım fonları bulunmaktadır. Ortalama vatandaşın rahatlıkla yatırım yapabildiği ve portföyünde hisse senetleri de bulunan fonlar “şemsiye fonlar” olarak tanımlanırken, parası bir milyon liranın üzerinde olan “nitelikli yatırımcıların” alabildiği fonlar ise “serbest şemsiye fonlar” olarak gruplanmaktadır.
9 Eylül itibarıyla yatırım fonlarının toplam büyüklüğü 447 milyar liraya yaklaşmıştır. Bu tutarın emeklilik fonlarını içermediğini belirtmek isterim çünkü onların çalışma prensipleri, tabi oldukları mevzuat farklı. Biz bugün bireysel yatırımcıların istedikleri zaman, alıp satabilecekleri fonlar üzerinde duruyoruz. Bu nedenle emeklilik fonları dahil edilmemiştir.
Yatırım fonlarının 447 milyar liralık toplam büyüklüğünün sadece %17,3’ü Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerinden oluşmaktadır. Bunun parasal karşılığı ise 77,4 milyar liradır.
Diyebilirsiniz ki, ne güzel işte… Bakın küçük yatırımcılar 77 milyar liralık tasarrufları ile borsanın yükselişinden pay alıyorlar. Evet, bunu diyebilirsiniz ama durum pek de öyle değil. Yatırım fonları aracılığıyla hisse senetlerine yönlendirilmiş olan bu 77,4 milyar liranın sadece 22,5 milyar liralık kısmı “hisse senedi şemsiye fonlarında” kalan 46,5 milyar liralık kısmı ise “serbest şemsiye fonlarında” bulunmaktadır. Bu iki gruplandırma arasındaki farkı bir daha hatırlayalım: “Şemsiye fon” küçük yatırımcılar için, “serbest şemsiye fon” ise parası bir milyon liradan fazla olan nitelikli yatırımcılar için. Demek ki küçük tasarrufları olan bireysel yatırım fonu yatırımcılarının payı oldukça düşük. Peki, bu paylara kaç kişi sahip? TEFAS’ın verilerine göre 22,5 milyar liralık hisse senedi yatırımı olan kişi sayısı 399 bin. Diğer taraftan, 46,5 milyar liralık paya sahip olan nitelikli yatırımcı sayısı ise sadece 44 bin 500. Paranın kimde olduğunu ve borsa yükselişinden kimin daha büyük pay aldığını görüyorsunuz.
Dolayısıyla ister doğrudan borsadan hisse alarak, ister yatırım fonları üzerinden hisse alarak borsa yükselişinden “yararlananların” toplam portföy büyüklüğü borsanın genel toplamını dikkate aldığımızda çok küçük kalmaktadır.
KÜÇÜKLÜK GÖRECELİDİR
Her ne kadar borsanın genel toplamı açısından baktığımızda küçük yatırımcıların payları küçük olsa da, borsa için küçük olan miktarların o yatırımcılar açısından önemli olduğunu da biliyoruz. Zar zor biriktirdiği tasarruflarının değerini artırmak için farklı araçlar arasında borsaya da yönelen bu küçük yatırımcılar manipülatif işlemlerin ilk mağdurları oluyorlar.
Farklı mecralarda, bazı hisse sentlerinin nasıl yükseldiğine ilişkin “haberleri” okuyup, o yükselişin devam edeceğini düşünerek bundan “pay kapmaya” çalışan küçük yatırımcılar, genellikle ellerinde yüksek fiyatlardan alınmış hisse senetleri ile baş başa kalıyor. Bir süre sonra da dönüp aldığı fiyatın çok altında bir fiyattan o hisseleri satarak yüklü miktarda zararı realize etmiş oluyorlar. Yüksek miktarlarda paraya ulaşmak için yola çıkanlar, günün sonunda ellerindeki paranın bile buharlaştığı gerçeği ile yüzleşmek durumunda kalıyorlar.
Bu köşede yazılanları okuyorsanız, muhtemelen siz de küçük miktarda tasarrufu olanlardansınız.
Kolay gaza gelmeyin, çünkü kaybettiklerinizi yerine koymanız zor olacaktır.