BİZ NEYİZ, KİMİZ ?

Prof. Dr. D. Ali ERCAN

Değerli arkadaşlar, 

Aslında “Ben” dediğimiz varlık Anatomi biliminde “Sinir Sistemi” denen yapıdır yalnızca. “Birey” in geri kalanı, bu Ben-sistemini yaşamda tutabilmek için gerekli olan ve büyük ölçekte “Ben-sistem” tarafından denetlenen, işletilen ve Beden Topluluğu içinde yer alan (Deri, İskelet, Kas, Lenf, Dolaşım, Sindirim, Boşaltım, Solunum, Salgı, Üreme…) alt sistemlerdir. Simbiyotik yaşam sürdüren (Ben+Gövde) sistemleri yaklaşık 600 milyon yıllık bir Evrim sürecinin ürünüdür.

“Sinir sistemi” aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi, Beyin, Omurilik ve uzantılarından meydana gelen, birbirlerine Aksonlarla bağlı, yüz milyar dolayında hücrenin (nöron) oluşturduğu çok karmaşık bir yapıdır. (Fil gibi büyük bedenlerde 300 milyara kadar çıkabiliyor nöron sayısı) Nöronlar arası bağlantılar (aksonlar) üzerindeki biyo-kimyasal sinyal iletim hızı 100 m/s dolayındadır… Beynin informatik sığası (kapasitesi) yaklaşık Peta Byte* mertebesindedir..

***
Bu fiziksel görüntünün işlevselliğini dilimizde ifade eden ve tümü Arapça kökenli olan Hafıza (Bellek), Akıl (Us), Mantık (Eseme, Usavurgu), Zekâ (Tapgırlık) kavramlarının tanımlarında tam bir fikirbirliği, bir oydaşma yok. Kısaca şöyle toparlayabiliriz;

“Ben-Sistem”in Çevre algısının bilişsel yığılımı Belleği ve bu yığılımın kümesel ayrışımı (classification) Farkındalığı ve Farkındalık da üst düzeyde “BİLİNÇ” dediğimiz özelliği oluşturuyor. Bu sistemin doğuştan başlayarak ~10 yıl içinde gerçekleştirilen “formatlamak” işlemine de “Eğitim” diyoruz.

AKIL, canlının başarılı bir yaşam sürdürebilmek amacıyla, (doğal/sosyal) çevreyle ‘en uyumlu, en etkin davranışlar’ da bulunabilmesini sağlayan, genetik (kalıtımsal) olarak doğuştan edinilmiş ve Öğrenim / Deneyim yoluyla sonradan kazanılmış fiziksel / bilişsel yeteneklerinin, bilgi ve becerilerinin tümüdür… özetle,

Kullanılabilir Belleğe AKIL,
Aklı kullanım biçimine (tekniğine) MANTIK ve
Aklı kullanım hızına ZEKA,
diyebiliriz…

Dolayısıyla bireyin davranışlarında Akıl, Zeka ve Mantık aynı anda sahnededir. Bu arada şunu da belirtelim ki; Bellek içeriği çok çok farklı olabileceğinden, yani çok “farklı Akıl” ların varlığından örneğin matematik zeka, duygusal Zeka, ticari Zeka, sosyal Zeka, siyasi Zeka, Satranç Zekası, Sanat Zekası… gibi deyimler (haklı olarak) kullanılagelmektedir… (AS: Çoklu Zeka Kuramı)

***
Bütün bu kavramların yakından ilintili olduğu fiziksel varlık, “Beyin” çok yoğun araştırmaların, yani “İnsan türünün kendini anlama çabası” nın odağı durumundadır. Dijital – analog arası, kendine özgü, karmaşık bir işletim biçimi olan insan beyninin işleyişinin %100 anlaşılabilmesi pek kolay olmayacaktır.

~2 milyon yıl öncesinde ~600 cc olan insan beyni (homo habilis) şimdilerde (homo sapiens) ~1300 cc oyluma (hacıma) erişmiştir… İnsan Beyni birbirlerine karmaşık bir aksonal ağ sistemiyle bağlı yaklaşık 86 milyar nörondan oluşuyor; bu hücrelerin de 1/5 kadarı (canlılar arasında en yüksek oranda) Korteks (AS: Beyin kabuğu) denen bölümü oluşturuyor.

Gözle görünemeyecek, ölçülemeyecek derecede küçük olsa da, türümüzün beyin gelişimi sürüyor; yılda yaklaşık 20 bin hücre fazlalaşıyor beyin kütlesi; bu gidişle 800 bin yıl sonra muhtemelen %20 büyümüş (Şapka no 61 😆) olacaktır ortalama insan beyni… (belki de o zamanlarda modern insan fosilleri müzelerde gösterilir, süper iletken mini işlemcilerle donatılı “kişilik” kazanmış Cyborglar olabilir ortalıkta, kim bilir?!)

Ancak “bireysel açıdan” bakıldığında, kötü bir durum var:
Yaşlandıkça beyin hücrelerimiz azalıyor… 20’li yaşlardan sonra, her saniye ortalama 4 beyin hücremiz ölüyor, zihinsel kapasitemizi çok az da olsa, sürekli yitiriyoruz…
Ve ne yazık ki beyin hücreleri yenilenmiyor.

Sevgilerimle. æ
_________________
* Peta Byte ≈ 10^15 Byte = 1 000 000 000 000 000

Not : Beyin hacmini H, başın çevre uzunluğundan (şapka numarası) bulabilirsiniz.
H ≈ (Ç^3) / 144

Örneğin başınızın kaşlar üzerinden çevre uzunluğu 58 cm ise,
Beyin hacminiz (58 x 58 x 58) / 144 = 1355 cm^3’tür. Beyin yoğunluğu 1,04 gram/cm^3 , dolayısıyla

Kütle = 1355 x 1,04 = 1409 gram bulunur. Vücut 70 kg ise, beyin vücudun %2’si kadardır… Buna karşın vücuda alınan enerjinin %20’sini beyin kullanıyor ! æ