Prof.Dr.rer.nat. D. Ali ERCAN
(Çekirdek fiziği uzmanı)
ADD Bilim Kurulu Başkanı

Değerli arkadaşlar, 

Enflasyon, “Hizmet ve ürünlerin piyasa fiyatının birim zaman içindeki artış oranı” olarak tanımlanıyor kabaca… ‘Kabaca’ dedim, çünkü farklı tüketim gruplarının arz/talep oranları (sunu/istem dengeleri) doğal olarak farklıdır.

– Tüketim ürünlerinin yerel veya ithal (dışalım) oranı,

– Ulusal üretim hacmi (oylumu),

– Ulusal paranın küresel piyasada değer karşılığı (satınalım gücü-PPP)

enflasyonu belirleyen etkileşimli (interaktif) etmenlerdir.

Ulusal paranın değer yitimi devalüasyon (d) ve enflasyon (e) arasında

(1-d) x (1+e) = 1 bağıntısı vardır…

Örneğin paranın %20 değer yitimi

(1-0,2) x (1+e) = 1; (1+e) = 1/0,8 = 1,25; %25 enflasyona karşılık gelir.

***
Türkiye’de artık hayvan yeminden gözlük camına…. A’dan Z’ye, hemen her tüketim ürünü ithal ediliyorsa veya aynı ürünün yerlisi ithal (dışalım) fiyatına satılıyorsa, enflasyonu hesaplamak için külfetli işlere, örneğin “tüketim sepeti” istatistiklerine gerek duymadan şu 3 faktör (etmen) yeterli olacaktır :

– Dövizin ulusal para karşılığındaki değişim oranı,
– Dövizin birim zaman içindeki değer yitiği ve
– Ürünün Arz/Talep oranındaki (sunu/istem dengesindeki) değişimi (tarımsal ve endüstriyel üretim)

Bu son etmeni hesaplamak biraz zor olabilir. Örneğin tarımda, sebze – meyve üretimi geçen yıla göre artmış, ama taze meyve – sebze ihracatı (dışsatımı) da artmış olabilir (ağırlıklı olarak, göçmenlerle nüfus artış etkisini de unutmayalım)… Sonuçta pazarda talebe (isteme) oranla daha az ürün olabilir, fiyatlar yükselir.

Bir örnek olarak 11 Ağustos 2022 – 11 Ağustos 2023 arası 1 yıllık enflasyonu hesaplayalım :

– 17,95 TL olan 1 Dolar 27,05 TL oldu;

– Doların 1 yıldaki değer yitimi %3,1 oldu; (AS: ABD’deki enflasyon)

– Üretim düşüklüğü ve nüfus artışı nedeniyle piyasadaki “arz eksikliği” de en azından ~%10 dur (net üretim düşüşü dışında, stokçuluğun yarattığı yapay ‘arz düşüşü’ de ayrı bir sorundur). Bu durumda Türkiye’nin son bir yıllık Enflasyonu en az

(27,05/17,95) x 1,030 x 1,10 = 1,70 –> % 70 tir.

• Türkiye “yüksek enflasyonlu ülkeler” sıralamasında,
  ne yazık ki ilk 10 ülke arasındadır!!!

100. kuruluş yılını kutlayacak bir ülke için çok acı bir tablo !

Sevgilerimle.æ
________________________________
Not : İki uçtaki TÜİK ve ENAG verilerinin geometrik ortalamasını alacak olsak, herhalde yaklaşık bizim bulduğumuz değeri verecektir!