Kadın sağlığı açısından kanser riski nedeniyle Human Papiloma Virüsü’nden (HPV) korunmak amacıyla Türkiye’de ücretsiz aşı istemi yeniden gündeme taşındı.

Sağlık Bakanlığı’nın izlediği politikayla bu virüse ilişkin tarama testi ücretsiz olmasına karşın, tek dozu 3.220 lira olan aşıya ücret karşılığında erişilmesi eleştiriliyor.

“Kadınlar Burada” grubu üyesi kadınlar, rahim ağzı kanseri riskine karşı 2-3 doz uygulanması gerekli HPV aşısına ücretsiz erişim için Sağlık Bakanlığı’na başvurdu. Bakan Fahrettin Koca’nın 14 Mayıs 2023 seçimleri öncesinde ücretsiz olacağına ilişkin sözünü anımsatan kadınlar, koruyuculuk sağlaması için 2-3 doz yaptırılması gereken aşının maliyeti düşünüldüğünde Türkiye’deki milyonlarca kadın için “lüks” olduğuna işaret etti.

Kadınlar Sağlık Bakanlığı’ndan rahim ağzı kanserine karşı koruyucu “HPV aşısı” hakkı talep ediyor

Sağlık Bakanlığı’na yazılı dilekçelerde istemde bulunulmasının ardından yapılan basın açıklamasında, “Neredeyse asgari ücretle yarışır bir HPV aşısı fiyatı var. Bunu yaptırmak çoğu kadın için olanaklı olmuyor, bunun ücretsiz ve erişilebilir olması, rutin aşı programına alınmasını talep ediyoruz.” mesajı verildi.

Fahrettin Koca ise, Sağlık Bakanlığı’nın 2023 bütçe görüşmelerinde seçimler öncesinde HPV aşısını ücretsiz uygulamak için çalışma başlatıldığını açıklamıştı ancak geçtiğimiz yıl bu yaşama geçirilmedi. Aslında Koca, HPV aşısıyla ilgili ücretsiz olması gerektiği yönündeki örnek  niteliğindeki yargı kararı ardından, Meclis’te bütçe görüşmelerindeki tepkiler üzerine açıklama yapmak durumunda kalmıştı. Son olarak Koca, 2024 yılı bütçe görüşmelerinde, yerli aşı üretilebileceğini belirterek, “HPV aşılamaları kısa sürede başlayacak, tedarik için firmalarla görüşmeler sürüyor. Firmalarla pazarlıkta elimizi güçlendirmek için talebi üretenlerden destek istiyoruz.” açıklaması yaptı.

Bu arada Bakan Koca’nın rahim ağzı kanseriyle farkındalık etkinliğinde, HPV aşısı uygulamasında “medeni durum” ifadesini kullanması nedeniyle bekar kadınlar açısından ücretsiz aşı verilmeyebileceği iletisini vermesi de tepki yarattı.

“2022 yılında 1245 kadın kanser nedeniyle vefat etti”

“Kadınlar Burada” eyleminde Semiha Tekir’in dile getirdiği açıklamada, asgari ücret ile yaşayanlar hatırlatılarak, “Türkiye’de her yıl binlerce kadın HPV enfeksiyonuna bağlı rahim ağzı kanseri tanısı almaktadır. Bununla birlikte rahim ağzı kanserini önlemede etkili olan HPV aşısının üç doz tutarı ise asgari ücret ile yarışmaktadır. Ülkemizde çalışan kadınların %64’ünün asgari ücret ve asgari ücrete yakın ücretlerle çalışmak zorunda bırakıldığı göz önünde bulundurulursa, HPV aşısının rutin aşı programında olmamasını sağlık hakkı gaspına yol açtığını söylemek mümkündür.” ifadeleri kullanıldı.

Rahim ağzı kanseri “önlenebilir” olduğu halde Sağlık Bakanlığı’nın önlemek için aşı uygulamadığı belirtilen açıklamada, “Sağlık Bakanı’nın 2022 yılında HPV aşısının ücretsiz uygulanacağına ilişkin yaptığı açıklamadan bu yana binlerce kadın rahim ağzı kanseri tanısı almış, bu kadınların bir bölümü bu kanser yüzünden yaşamını yitirmiştir. Resmi rakamlara göre salt 2022’de 2532 kadın rahim ağzı kanseri tanısı almış ve 1245 kadın bu kanser yüzünden yaşamını yitirmiştir. Bu hak gaspına dur demek için Sağlık Bakanlığı’nın söz verdiği aşıyı rutin aşı takvimine alması zorunludur.” denildi.

“Aşı olursa erken yaşta cinsel aktivite olur görüşünde bilimsellik yok”

Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Saltık ise, VOA Türkçe’ye açıklamasında,

• “HPV aşısı lüks mü, ücretsiz olmalı mı?”

sorusunu “saçma” bulduğunu belirterek, aşı söz konusu olduğunda hastalıktan korunmak söz konusu, dolayısıyla insanın sağlıklı yaşam hakkını korumak anlamına geldiğini söyledi. Saltık, “İnsan yaşamının değeri, herhangi bir maliyet hesabıyla ölçülebilir mi?” diye sordu.

HPV kaynaklı vücutta lezyonlar (papillomlar) oluştuğunu ve bunun kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olduğunu anlatan Saltık,

• “Ama yalnızca kadınlarda değil, erkeklerin genital bölgesinde lezyonlar oluşması söz konusu. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ – WHO) 9-11 yaş arasında kız çocukları için aşılama yapılmasını öneriyor. Hatta kimi gelişmiş ülkeler bu aşıyı erkek çocukları için de uyguluyor. HPV aşısı, ilk cinsel ilişki öncesinde yapılmış olursa koruyuculuğu daha yüksek oranda görülüyor,” bilgisini verdi.

Bu noktada Türkiye’de HPV aşılaması çocuk yaşta uygulanırsa bunun erken yaşta cinsel aktiviteye neden olacağı gibi görüşler olduğunu işaret eden Saltık,

• “Sağlık Bakanlığı’nın önce kız çocukları bakımından HPV aşısını Ulusal Aşı Programı’na katması gerekiyor. Bu aşıdan söz edildiğinde çocuklar, gençler açısından ‘Aşı yapıldı, koruyuculuk oluştu, erken cinsel aktiviteye geçer mi?’ gibi bir soru gündeme taşınıyor. Ancak HPV aşısı uygulanan ülkelerde yapılan araştırmalarda herhangi bir biçimde erken cinsel aktiviteye geçişte artış olduğuna ilişkin bir bilimsel veri, gözlem ortada yok.” diye konuştu.

Tıbben kanser hastalığı söz konusu olduğunda “Kanserden değil geç kalmaktan korkulmalı” denildiğini anımsatan Saltık,

• “Kanser türlerinin çoğunda nedeni bilmiyoruz. Ama rahim ağzı kanserinde neden belli. HPV adlı virüs (viral enfeksiyon) kaynaklı olduğunu bildiğimiz için, koruyucu aşıyla önlemek olanaklı. Aşı maliyetinden kaçınarak gerçekte daha yüksek bedel ödüyoruz. Rahim ağzı kanseri nedeniyle önlenebilir ölümler, hastalığın sağaltımı (tedavisi) için topluma daha çok parasal yük anlamına gelmektedir. Sonuçta insan yaşamı söz konusu. Sağlık Bakanlığı, Ulusal Aşı Programı kapsamında, bu son derece önemli koruyucu sağlık hizmetini ücretsiz sunmazsa, özellikle yoksul kişiler açısından bu kansere yakalanmak ve erken ölmek gibi tanımsız bir bedel ödenmesi söz konusu.” diye konuştu.

HPV aşısında örnek dava kararları var, gözler Sağlık Bakanlığı’nda

Rahim ağzı kanserine karşı ücretsiz HPV aşısı uygulanması isteminde, 2022’de eczacıların da destek verdiği süreçte kadınlarca açılan davalar gündemdeydi. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) aleyhine Mart 2022’de Yağmur Varkal adına Önce Kadınlar ve Çocuklar Derneği’nin açtığı davada, devletin aşı bedelini ödemesi gerektiğine hükmedildi. Bu örnek (emsal) karar üzerine Sağlık Bakanlığı’nın HPV aşısıyla ilgili “çalışmalar yapıyoruz” açıklaması oldu ancak halen ücretsiz uygulanmayan HPV aşısının tek dozu 3.220 liraya satılıyor.

Önce Kadınlar ve Çocuklar Derneği Başkanı Müjde Tozbey, VOA Türkçe’ye değerlendirmesinde, mahkeme kararları da dikkate alındığında Sağlık Bakanlığı’nın HPV aşısını rutin aşılama programına almayarak, hukuka aykırı hareket ettiğini söyledi.

Tozbey, “Boyun Eğmeyen İlaç Emekçileri’nden Cem Kılınç, 220 genç kızımıza HPV aşısı yaptırarak önemli bir mücadele verdi. Biz de bu mücadeleyi, davalarımız ile güçlendirdik. HPV aşısının ücretsiz olması için Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği olarak ülkemizin pilot bölgelerinde aşılanan kızlarımız adına 35 ayrı dava açtık. Bu davaların çoğunu kazanarak, HPV aşısı bedelini geri aldık. Bu sayede uzman bilirkişi raporlarında ve mahkeme kararlarımızda belirtildiği gibi rahim ağzı kanseri vb. kanserler toplumsal bir sorun olarak tanımlanmıştır. Devletin rahim ağzı kanseri sorununa karşı sorumluluğu olduğu belirtilerek, bu sorumluluğu gereği, tüm hedef kitleyi ücretsiz aşılaması gerektiği kararları çıkmıştır” sözleriyle hukuksal süreci özetledi.

Verili durumda HPV’nin (HPV aşısının) halen ücretli olması içinse Tozbey, “Bu mahkeme kararlarına ve hep birlikte yarattığımız kamuoyu baskısı üzerine Sağlık Bakanlığı ücretsiz olacağı konusunda söz verdi. Ancak sözünü tutmadığı için hem etik olarak hem de yasal olarak suç işlemektedir.” dedi.

Boyun Eğmeyen İlaç Emekçileri’nden Tokat’ta Emek Eczanesi sahibi Cem Kılınç da, HPV aşısı kapsamında genç kadınlara aşı desteği sağlanmasında öncülük edenlerden biri.

VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kılınç, bir grup eczacı olarak “HPV Aşı Bursu Dayanışması” kampanyasıyla 2022’de genç kadınlara bin doz ücretsiz aşı uyguladıklarını anımsattı. Aşı sorununu Sağlık Bakanlığı’nca halk sağlığı boyutuyla değerlendirmek gerektiğini kaydeden Kılınç, “HPV aşısı, eczacılarca belirli süreli kampanyalar ile özellikle genç kadınlar için belirli sayıda sağlanacak bir sorun değil. Halk sağlığı sorunu olduğu için bizler de ücretsiz sağlanması amacıyla hukuksal mücadeleye destek verdik. Önce Kadınlar ve Çocuklar Derneği’yle birlikte açılan davalarda kazanım da sağlandı. Davalar örnek (emsal) oluşturdu ancak çocuk yaşta kanseri önleyici bu aşı mutlaka sağlık hakkı olarak görülmeli. Bu sağlık hakkından yararlanılması için kadınlara ücretsiz erişilebilir olması ise ancak Sağlık Bakanlığı’nın rutin aşılama programına almasıyla olası. Örnek (emsal) yargı kararları olmasına karşın, kalıcı çözüm adımını Sağlık Bakanlığı’ndan bekliyoruz.” diye konuştu.