Prof. Dr. Halil Çivi
İnönü Üniv. İİBF Eski Dekanı

Ey insan soyu, şunları hiç unutma :

Hiçbir insanı o insanın dini, mezhebi, tarikatı, cemaatı, ırkı, rengi, cinsiyeti, fizyolojik görünümü, ideolojisi, oy verdiği parti, tuttuğu takım, oturduğu kent, yaşadığı mahalle.. asla cehaletten kurtaramaz. Bu ve benzeri özellikler o kişiyi saygın, üretken, çalışkan ve iyi bir insan yapmaz. Başka bir anlatımla hiçbir insan Yahudi, Hıristiyan, Müslüman, Alevi, Sünni, ırkçı, milliyetçi, muhafazakar, sosyalist, komünist, X partili, Y partili, Avrupalı, Asyalı… diye, bu özelliklerinden dolayı iyi insan olamaz ve cehaletten kurtulamaz.

İnsanları çağdaş, kültürlü ve iyi insan yapan etkenler o insanın almış olduğu eğitimin toplam kalitesi (niteliği), fiziksel ve zihinsel emeğinin üretkenliği, hukuk, adalet, vicdan ve güzel ahlak anlayışı, dürüstlüğü, güvenilirliği, duygudaşlık (empati) yeteneği, yani insani düzgün karakteri onu iyi insan yapar. Doğal olarak kötü insanın kim olduğu konusunda da yukarıda sayılan olumlu niteliklerini tersine çevirerek konuyu yorumlamak olanaklıdır.

Ayrıca, sürekli olarak egoist (bencil) duygularla, kinle, kibirle, ve başkalarına hep tepeden bakarak yaşamak insanı cehaletten kurtarmaz. Bu ve benzeri duygular insana olumlu bir nitelik katmaz. İnsanların bilgi, eğitim, kültür sermayesi ile ahlak, vicdan, duygudaşlık, sevgi, barış ve kardeşlik duygularına olumlu katkılarda bulunmaz.

Öyleyse kıssadan hisse nedir?

İdeolojik tercihinden, dininden, mezhebinden, inanç yapısından, ideolojisinden, soyundan, cinsiyetinden, fiziksel özelliklerinden, gönül verdiği siyasal partiden, tuttuğu takımdan… bizden farklı tercihleri oldukları için aile bireylerimizle, akrabalarımızla, komşularımızla, iş ve çalışma arkadaşlarımızla… kötü olmamız ve onlara, kin, nefret ve düşmanlık beslememiz bizi ilkelleştirir. İyi insan ve dürüst yurttaş olmaktan uzaklaştırır. Bu ve benzeri yanlış tutumlar, sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik birliğimizi bozar. Toplumsal dokumuzda fay hatları oluşturur.

Ayrıca egoizm (bencillik) ve kibir bu duyguları taşıyanların yaşamlarına hiçbir kalite (nitelik) katmaz ve onların cehaletini gidermez. Olsa olsa, egoist (bencil) ve kibirli insanlari sevimsiz ve güvenilmez yapar.