Dünyada, partisi seçimde birinci olduğu halde, seçimlerin üzerinden iki ay geçmeden, genel başkanlık tartışmasını gündeme getiren, kaç siyasetçi vardır? Muhtemelen yoktur.

Bunun tek istisnası eski CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’dur!

CHP, 31 Mart belediye seçimlerinde %38 oy alarak birinci parti oldu ve büyük bir seçim zaferi kazandı. Böylece CHP 1977 seçimlerinden sonra ilk kez birinci parti oldu; SHP’nin 1989 yılındaki belediye seçimi zaferi de o zamandan beri ilk kez yinelenmiş oldu.

Bu oyların önemli bir bölümünün ekonomik krizden dolayı tepki oyları olarak CHP’ye kaydığı söylenebilir. Ancak sonuçta bu oylar muhalefette olan başka bir partiye değil, CHP’ye kaymıştır. O nedenle CHP yönetiminin de bu seçim zaferinde bir payının olduğu kesindir.

Ayrıca geçtiğimiz yıl parti yönetiminde bir değişiklik gerçekleşmeseydi, 31 Mart belediye seçimleri kazanılmayacaktı. Çünkü 13 yıl boyunca girdiği tüm seçimleri yitiren Kılıçdaroğlu’na yönelik hem parti tabanında hem de genel olarak seçmen tabanında büyük bir tepki oluşmuştu. CHP tabanının ve genel olarak seçmen tabanının büyük bir kesimi, Kılıçdaroğlu’nun görevden ayrılması için, 31 Mart seçimlerini boykot etmek ve sandığa gitmemek eğilimine girmişti.

Durum böyleyken, Kılıçdaroğlu geçtiğimiz hafta katıldığı bir televizyon yayınında, kurultay delegelerinin aday göstermesi durumunda CHP Genel Başkanlığı’na yeniden aday olacağını ifade etti!
***
Kılıçdaroğlu, “Kurultay delegelerinin aday göstermesi durumunda, siz öyle bir durumda, ‘varım’ der misiniz” sorusuna yanıt olarak, “O kurultay delegelerine bağlı, bana bağlı değil. Kurultay delegesi isterse, tabii. ‘Ben olmayacağım’ olmaz. Onlar önerirlerse, olursa, bir sorun yok” dedi.

Oysa CHP’de 2025 yılının kasım ayına dek seçimli bir kurultay gündemi yok. Ayrıca CHP’nin daha iki ay önce gerçekleşen bir seçim zaferi söz konusu. Kılıçdaroğlu’nun, söz konusu soruya, “Şu anda seçimli kurultay gündemde değil; ayrıca CHP’nin bir seçim başarısı söz konusu iken bir genel başkanlık tartışmasını doğru bulmuyorum” biçiminde bir yanıt vereceğine, böyle bir sorunun üzerine balıklama atlayarak aday olabileceğini ifade etmesi, nasıl bir amaca hizmet edebilir?!

Bu tür bir yanıtın ve tutumun, AKP’ye hizmet edeceği açıktır. Ekonomik krizi aşamayacağını kendisi de anlayan AKP’nin şu andaki tek umudu, CHP’nin kendi içinde bölünmesi ve parçalanmasıdır.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ve Ankara Belediye Başkanı Mansur Yavaş arasında bir bölünmeye ve tartışmaya umut bağlayan AKP, bunun gerçekleşmeyeceğini gördükten sonra, Kılıçdaroğlu’nun bu çıkışından dolayı çok mutlu oldu!
***
Partinin ilkelerinden uzaklaşılması ve parti içi demokrasinin uygulanmaması durumunda, örneğin bu yıl gerçekleşecek tüzük kurultayında, demokratik bir tüzüğün kabul edilmemesi ve CHP’nin seçim zaferinin sürdürülebilir olması engellendiği takdirde, CHP yönetimi, seçim zaferine karşın eleştirilebilir.

Ancak bu eleştiriyi, daha önceki yıllarda partinin ilkelerine sahip çıkmayan ve parti içi demokrasiyi uygulamayan Kılıçdaroğlu’nun ortaya koyması durumunda, bunun hiçbir içtenliği ve inandırıcılığı olmaz.

2025 yılında, genel başkanlık ve parti meclisi üyeliği yarışının gerçekleşeceği seçimli kurultayda da, Kılıçdaroğlu’nun yeniden aday olmasının hiçbir siyasal gerekçesi olamaz.

CHP’yi temel ilkelerinden ve Mustafa Kemal Atatürk’ten koparttığı gibi, 13 yılda girdiği tüm seçimleri yitiren Kılıçdaroğlu’nun yeniden aday olması, salt AKP’ye ve onun genel başkanı
Recep Tayyip Erdoğan’a yarar sağlar.
=================================
Yazarın Son YazılarıTüm Yazıları

27 Mayıs hareketinin 64. yıldönümü nedeniyle değerli gazeteci Sedat Ergin, “27 Mayıs’ın Sancılı Sayfaları” başlığını taşıyan bir yazı dizisi yayımladı.

Bu yazı dizisinde 1961 Anayasası’nın halkoylamasıyla kabul edilişinden sonra 1961 Ekim ayında yapılan seçimler sonunda ortaya çıkan siyasal tablo ve zor dönem anlatılıyor. 1961 Ekim seçimlerinde senatör seçilen Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Cumhurbaşkanlığı adaylığından vazgeçmesi için kendisine yapılan baskı üzerinde duruluyor.

Kuşkusuz bu baskı kabul edilemez. Demokrasiye aykırıdır. O günün güçleri eski Milli Birlik Komitesi üyeleri Orgeneral Fahri Özdilek, General Sıtkı Ulay, Kuvvet Komutanları, siyasal aktörler İsmet İnönü, Osman Bölükbaşı, Ekrem Alican’ın siyasal anılarına dayanarak yazılan ve altı gün süren bu yazı dizisi o günlerle ilgili önemli bilgiler vermiştir.

1961 Ekim seçimlerinden sonra eski Milli Birlik Komitesi’nin artık gücü ellerinden kaçırdıkları Silahlı Kuvvetler içinde “yeminli cunta” denilen bir gücün ortaya çıktığı, belgelere dayanarak anlatılıyor.

İstanbul Üniversitesi’nde polisin öğrencilere uyguladığı orantısız güç sonucu, yüzlerce öğrenci yaralandı.

DEMOKRASİ DERSİ

İşlerin tam çıkmaza girdiği ve Silahlı Kuvvetler içinde oluşan “cunta”nın siyasal etkisinin yükseldiği bir zaman diliminde siyasal parti liderleriyle, TSK generallerinin bir araya geldiği Çankaya toplantısında İnönü’nün verdiği demokrasi dersi üzerinde duruluyor.

Silahlı Kuvvetler 1961 Ekim seçimlerinden beklediklerini bulamamışlardı ve bu duygunun yarattığı bir huzursuzluk içindeydiler. Meclis’in toplanmadan dağıtılmasını isteyenler vardı.

Çankaya’da generaller, siyasal parti liderlerinin katılımıyla bir toplantı yapılacaktı.

Sedat Ergin bu toplantıyı sonradan Hava Kuvvetleri komutanı olan Orgeneral Muhsin Batur’un anılarına dayanarak anlatıyor:

“Kuvvet komutanları, ordu komutanları, kolordu komutanları toplanmışlardı. Toplantıyı Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay açtı. Toplantının gündemini de açıkladı;
‘içinde bulunduğumuz politik ortamda Silahlı Kuvvetler nasıl bir yol izlemeli?…
Meclis’in açılmasına ve demokrasiye geçişe izin verilmeli mi, verilmemeli mi?’”

Batur şöyle sürdürüyor:

“İnönü söz aldı. Bu gibi toplantılarda konuşma genelde başkana hitap edilerek yapılır. İnönü ise bizlere generallere doğru döndü… Tok sesi ve kendine özgü şivesi ile ve biraz da sertçe şunları söyledi:

• ‘Bu anayasa silahlı kuvvetlerin eseri mi? Bu anayasa ve demokrasiye inanıyor musunuz? Eğer böyleyse bu işlere ne karışıyorsunuz? Bunlar Meclislere ait işlerdir…’ dedi.

Uzun bir sessizlik oldu… ”Aslında bu tavır İnönü’nün demokrasiye olan bağlılığının somut bir göstergesidir. Ergin’in yazı dizisinin en önemli noktası, 1961 seçimlerinden sonra Meclis ve Silahlı Kuvvetler içinde oluşan cuntanın yarattığı ortamın açık bir biçimde ortaya çıkmasıdır.
Bu karmaşık ortam beş yıl sürdü ve bu ortamdan demokrasiye inanmış İnönü’nün kesin karar ve tUTUMları sayesinde kurtulunmuştur.

ANKARA’DAN GELEN TELEFON

Ergin’in dizisinde başlıca sözü edilen kişi Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’dir. Biz, bu yazımızda asıl tartışmalı konuya girmek istiyoruz. DP tarafından kurulan Tahkikat Encümeni (Komisyon) anayasaya aykırı mıdır, değil midir?

27 Mayıs 1960 hareketinin en önemli sebeplerinden birisi Meclis’te kurulan Tahkikat Encümeni (Komisyonu) ve bu komisyona verilen yetkilerdir.

Tahkikat Komisyonu, 17 Nisan 1960’ta kuruldu. 15 kişilik komisyonun bütün üyeleri DP milletvekillerinden oluşuyordu. Tahkikat Komisyonu konusu Meclis’te görüşülürken büyük tartışmalar olmuştur.

• Komisyona tutuklama yetkisi, yargılama ve savcılık yetkisi verilmiştir.

Komisyon gazeteleri ve matbaaları kapatabiliyor, gazetecileri hapse atabiliyordu.
Komisyonun kararlarına karşı da itiraz hakkı yoktu.

Komisyonun kuruluşundan 10 gün sonra 27 Nisan günü bu Komisyona yetkiler veren yasa
kabul edildi. Bu Yasa DP’nin “sivil hükümet darbesi” niteliğindeydi.

28 Nisan 1960 günü, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde üniversite öğrencileri
direnme hareketi başlattılar. “Hukukun katledildiği yerde hukuk okunmaz” diyorlardı.

Üniversite bahçesinde öğrencilerle polis arasında çatışma çıkmıştı. Polis aşırı güç kullanıyordu. Hatıralarında anlattığına göre anayasa hukuku hocası Prof. Dr. Ali Fuat Başgil, polisin aşırı güç kullanmasına tanıklık ediyordu. Bu sırada Ankara’dan bir telefon geldi. Arayan DP milletvekili ve Milli Eğitim Bakanı Atıf Benderlioğlu idi.

Benderlioğlu telefonda “Hocam, Sayın Başbakan Menderes sizinle görüşmek istiyor. Ankara’ya gelebilir misiniz?” diyordu.

Ertesi gün 29 Nisan 1960’ta bu kez Ankara’da Siyasal Bilgiler Fakültesinde protestolar başlamıştı.

Ali Fuat Başgil

KUCAKLAŞAN ASKER ve ÖĞRENCİ

Ali Fuat Başgil hatıralarında olayı şöyle anlatıyor:

“28 Nisan Perşembe günü dersimi vermek üzere, saat 09.00’u geçe, üniversiteye geldim. Binanın cümle kapısı dışında ve içinde üçer-beşer kişilik talebe grupları ve koşuşmaları gördüm. Gençler şakalaşıyor sandım, ehemmiyet vermedim. Saat 10.00’a doğru hadiseler başladı.

Başından sonuna kadar şahidi olduğum bu feci hadiselerin hatırasını unutmak istiyorum. Yalnız örtülü kalan bir iki noktada üstüne parmak basmakla iktifa edeceğim: Saat 11.00’e doğru, gençlik kitlesi, üniversite binasının kule tarafı köşesine bina ile kule arasındaki sahaya toplanmıştı. Yirmi beş, otuz kadar atlı polise emir verildi. Bunlar birden hücuma kalktılar ve kitle üzerine yürüdüler. Gençler polislere taş, toprak, ot, çimen ellerine ne geçtiyse savurdu. Atlar bu türlü hizmetler için yetiştirilmemiş olacak ki ürküp şahlandılar. Dört polisin attan yuvarlandığını gördüm. Kıta geriye çekildi. Bunun üzerine askere marş marş emri verildi. Önde subaylar, bir askeri birlik hızlı adımlarla yürüdü. Büyük bir fecaatin kopması bir an meselesi haline geldi. Üst kat penceresinden manzarayı nefesim tutulurcasına heyecan içinde seyrediyordum. Askerle talebe arasında 5-10 adım aralık kaldı kalmadı, talebe: ‘Yaşa Türk askeri!’ diye hep bir ağızdan haykırdı. Birlik birdenbire durdu. Bir an sonra subay, asker, talebe kucaklaşıyordu.
Bunu görünce heyecanım son haddini buldu ve beni büyük bir endişe sardı.”
(Ali Fuat Başgil’in Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, s. 67, 69.)

TARİHSEL TOPLANTI

30 Nisan akşamı Çankaya Köşkü’nde Cumhurbaşkanı Bayar, Başbakan Menderes ve
Prof. Dr. Başgil’in katıldığı toplantının siyasal tarihimizde önemli bir yeri vardır. Başbakan Menderes, Prof. Başgil’e “Meclis’in Tahkikat Komisyonu’nu kurması anayasaya aykırı mıdır?” sorusunu sordu. Genellikle muhafazakâr düşünceye sahip anayasa hukuku hocası bilim insanı Başgil şu yanıtı verdi: “TBMM herhangi bir konu hakkında ‘tahkikat’ yani soruşturma komisyonu kurulmasına karar verebilir.” dedi.

Menderes, “O zaman muhalefet neden bu kadar gürültü çıkarıyor?” diye bir karşılık verdi. Başgil’in tarihsel yanıtı şöyledir:

“Tahkikat Komisyonu kurulabilir ancak bu komisyona verilen yetkiler anayasaya aykırıdır.”
(Ali Fuat Başgil’in Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, 1990.)

Başgil hatıralarında şöyle devam ediyor:

“28 Nisan Perşembe günü çıkan bu kanunu okuyunca bazı noktalardan anayasa hududunun aşılmış olduğunu gördüm esef ettim. Bunu 30 Nisan Çankaya sofrası görüşmemde açıkça söyledim. Menderes merhum, salahiyet kanununda hangi noktadan anayasanın aşılmış olduğunu sordu. ‘Misal olarak Meclis müzakerelerinin yasaklanması noktasından aşılmıştır. Anayasanın 25. maddesi mucibince Meclis müzakereleri alenidir. Müzakerelerin neşrinin yasaklanması aleniyet prensibine aykırıdır’ cevabını verdim ve bu noktada merhum ile aramızda uzunca bir konuşma oldu”. (Çankaya görüşmelerini Prof. Dr. Başgil, Cumhuriyet gazetesinde de yazmıştır. Bu makale de önemlidir ve analiz edilmesi gerekir. Başgil’in makalesi 5-8 Haziran 1960 tarihinde yayımlandı.)

SONUÇ

1950-1960 dönemi ne yazık ki belgelere dayalı ve nesnel olarak tüm ayrıntılarıyla henüz yazılmadı. Şunlar ana noktalardır:

• DP’nin iktidara gelir gelmez CHP’nin mallarına el koyması,
• Halkevleri ve Köy Enstitülerini kapatması,
• Kendisine oy vermeyen Kırşehir ilini ilçe yapması,
• Basın üzerine baskı kurması, gazetecileri hapse atması,
• Muhalefet lideri İsmet İnönü’ye sopalarla ve taşlarla saldırılması,
  Topkapı’da yolunun kesilmesi, kendisine karşı linç girişiminde bulunulması,

Ve en sonunda, DP’ye gönül vermiş Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in de belirttiği gibi,
anayasaya aykırı Tahkikat Komisyonu kurulması ve yetkiler verilmesi…

Bunlar bilinmeden 27 Mayıs 1960 hareketi tam olarak anlaşılamaz.

Kaynak: Ord. Prof. Ali Fuat Başgil’in Hatıraları, 2. baskı, Boğaziçi Yayınları, s. 65-69.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in iyi niyetli normalleşme girişimlerine karşın AKP Genel Başkanı ve “Cumhurbaşkanı” Recep Tayyip Erdoğan’ın ve AKP’nin anormalleşme girişimleri, yıllardır söz konusu olduğu gibi, tüm hızıyla sürüyor.

CHP’nin 31 Mart yerel seçimlerinden birinci parti olarak çıktığı tarihten sonra, “Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli” adı altında Milli Eğitim müfredatı ümmetçi eğitim müfredatına dönüştürüldü, eğitimin dinselleşmesi uygulamaları sürdü; emperyalizmin oyuncağı olan köktendinci terör örgütü Hamas, emperyalizme karşı onurlu bir mücadele veren Kuvayı Milliye’ye benzetildi; anayasal bir hak olan 1 Mayıs gösterileri engellendi, gösteriye katılanlar tutuklandı; “Kobani” davasında kimi siyasetçilere hukuka aykırı kararlar verildi; “Gezi” kumpas davasından tutuklu olanlar serbest bırakılmadı; seferberlik yetkisi cumhurbaşkanına devredildi; “etki ajanlığının engellenmesi” ve “emekli askerlere açıklama yasağı” adı altında yeni sansür uygulamaları devreye sokularak, anayasanın düşünceyi ifade ve yayınlama özgürlüğüyle ilgili maddeleri bir kez daha yok sayıldı.

Son olarak da, kedi ve köpek gibi yüz binlerce sokak hayvanının “uyutularak” katledilmeleri için girişimler başlatıldı! Böylece Türkiye’nin, dünyanın ve insanlık tarihinin en büyük hayvan katliamlarından birisini gerçekleştiren ülke olarak anılmasının yolu açıldı!
***
İnsan ile hayvanı ayıran en önemli özellik, hayvanın potansiyel boyutunun ve özgür iradesinin sınırlı olması, insanın ise daha geniş bir potansiyele ve özgür iradeye sahip olmasıdır. Ancak insandaki bu potansiyel, olumluya doğru bir gelişmeye neden olacağı gibi, olumsuza yönelik bir gerilemeye de neden olabilir. İnsan iyiye de kötüye de evrilebilir.

Bu nedenle insan çok iyi ve güzel şeyleri yaratabileceği ve oluşturabileceği gibi, dünyayı büyük felaketlere de sürükleyebilen bir canlıdır. Savaşlara ve onlarca milyon insanın ölümüne yol açan; soykırım ve katliam yapan; nükleer felaketlere neden olan; doğayı yok eden ve küresel ısınmadan sorumlu olan; yoksulluk, sefalet ve sömürü üreten; din adına insanları baskı altında tutan; köleliğe, feodalizme, monarşiye, teokrasiye, kapitalizme, faşizme, ırkçılığa, köktendinciliğe yol açarak uygarlık hedefine darbe vuran, insandır.

Hayvanlar bunların hiçbirinden sorumlu değildir. Hayvanların dünyaya, doğaya ve insanlığa verdikleri zarar, insanın dünyaya, doğaya ve insanlığa verdiği zararın yanında, okyanustaki toplu iğne kadar bile değildir.

Hayvan bu anlamda masum bir canlıdır.

Ayrıca hayvan ne ise odur. Hayvan göründüğü gibi olan ve olduğu gibi görünen bir canlıdır. Hayvan, insanların birçoğu gibi, ikiyüzlü değildir. 

Bunun da ötesinde, hayvan dünyanın organik yapısıyla uyumludur. İnsan ise dünyanın organik yapısını altüst eden ve yapaylık üreten bir canlıdır.

• Hayvanlardan nefret eden,
• hayvanlardan yabancılaşan,
• hayvanlara eziyet eden bir insan,
• normal bir ruh ve akıl sağlığına sahip bir insan olamaz.

Hayvanları sevmeyen bir insanın, insanları da sevmesi olanaklı değildir. Hayvanlardan nefret eden bir insan, tümel olarak insanı ve insanlığı değil, en çok, belli başlı tikel insanları sevebilir.
***
Türkiye’de sokaktaki hayvanları “uyutarak” katletmek veya çok kötü koşullara sahip eldeki barınaklara sokmak barbarlıktır.

• Yapılması gereken, bir yandan iyi koşullara sahip barınak sayısını artırmak,
  bir yandan da bu hayvanları kısırlaştırmaktır. 

Bugüne dek sokak hayvanlarının saldırısına uğrayan kaç kişi vardır ve bunların yüzde kaçı yaralanma ve ölümle sonuçlanmıştır?

Sokak hayvanlarının insanlara verdiği zarar ile insanların insanlara verdiği zarar karşılaştırıldığında, örneğin cinayet işleyen, darp eden, tecavüz eden, hırsızlık yapan insanların sayısıyla karşılaştırıldığında, acaba ortaya nasıl bir tablo çıkar?!

27 Mayıs hareketinin 64. yılındayız. 27 Mayıs, 12 Mart ve 12 Eylül askeri darbeleriyle karıştırılmamalıdır.

12 Mart ve 12 Eylül darbeleri emir-komuta zinciri içinde üst düzey komutanlar tarafından ve NATO’nun destekleriyle gerçekleştirildi.

• 12 Mart (1971) ve 12 Eylül (1980),
  temelde 27 Mayıs 1960’ın yarattığı 1961 Anayasası’na karşı yapılmıştır.

12 Mart “tutucu” (muhafazakâr), 12 Eylül ise kararları ve sonuçları bakımından “karşıdevrimci” bir askeri harekettir.

27 Mayıs hareketinin en önemli ürünü 1961 Anayasası’dır. Bu anayasa hukukun üstünlüğü ilkesini benimsemiş ve anayasa bu temel ilke üzerine yapılandırılmıştır.

27 Mayıs devriminin ürünü olan 1961 Anayasası, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yapılan yeni anayasalardan esinlenerek düzenlenmiştir. Avrupa’daki bu yeni anayasalar egemenliğin kullanılmasının tek başına bir organ, kişi, zümre ya da sınıfa bırakılmasını engelliyordu. Demokrasiyi kullanarak iktidara gelen demokrasi karşıtı rejimlere açık kapı bırakmıyordu. İktidarı ele geçiren siyasal iktidarın bir dikta yaratmasını engelleyen kurumlar oluşturuldu. Çağdaş demokrasilerde, Meclis çoğunluğunun her istediğini yapması artık geçerli değildir.

• Hukukun üstünlüğü ilkesi ve demokrasinin kendisini koruma hakkı düşüncesinin gelişimiyle, anayasa mahkemeleri ve
  Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kuruldu.

Böylece siyasal iktidarın yetkileri sınırlandırıldı.

1961 Anayasası, seçimle oluşturulan bir Meclis tarafından yapılmıştır. Her ilden bir kişi, İstanbul’dan dört kişi, İzmir ve Ankara’dan üç kişi seçilmiştir. Üniversiteler, odalar, barolar, basın kuruluşları, yargı organları, sendikalar, öğretmen kuruluşları, kooperatifler ayrı ayrı toplantılar yaparak kendi içlerinden onar kişiyi seçerek Meclis’e gönderdiler. Bu nedenle Meclis’e “Kurucu Meclis” adı verildi.

1961 Anayasası’nda yer alacak basın özgürlüğü ile ilgili maddeleri konuşmak için
Ord. Prof. Dr. Sıddık Sami Onar başkanlığında toplanan Anayasa Komisyonu üyeleri, gazeteciler ve sendika temsilcileriyle bir araya gelmişti. Toplantıda; komisyon üyeleri, Prof. Dr. H. Nail Kubalı,
Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya, Prof. Dr. Muammer Aksoy ve İstanbul gazetelerinin yazıişleri müdürleri bulunuyordu.

İNSAN HAKLARI

1961 Anayasası, öncelikle “insan haklarına dayalı devlet” ilkesini anayasanın temel ilkelerinin içine almıştır. (Md. 2 ve 10)

1961 Anayasası’nda temel hak ve özgürlükler kısaca sayılıp geçilmemiş, aksine anayasanın
üçte biri bu olguya ayrılmıştır. Bu konudaki en önemli yenilik “Bir hakkın ve hürriyetin özüne dokunulmaz” ilkesidir. “İnsan haklarına bağlı devlet” ilkesiyle “temel hak ve özgürlüklerin özüne dokunulmayacağı” ilkesi yan yana getirilip irdelendiği zaman, 1961 Anayasası’nın ne derece ilerici ve devrimci bir anayasa olduğu açıkça ortaya çıkıyor.

SOSYAL DEVLET

Anayasanın 2. maddesi “sosyal bir hukuk devleti”nden de söz etmektedir. Sosyal devlet ilkesi anayasada ele alınarak kurallaştırılmıştır. Bireyin devletçe korunması, çalışanlara sendikal hakların tanınması, asgari ücretle insanlık onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlanmasının gerekliliği, açık bir biçimde belirtilmiştir.

Sosyal devlet; güçsüzlerin, yoksulların önündeki engellerin kaldırılmasını öngörür. Ekonomik
ve kültürel yönden zayıflara ve güçsüzlere haklarının tanınması ve bölgeler arasındaki dengesizliklerin giderilmesi yönünde devlete görev verir. Anayasa, planlamaya önem vermiş
ve “Devlet Planlama Teşkilatı” kurulmuştur.

HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ

1961 Anayasası, güçler ayrılığı ilkesini kabul etti. Yasama, Yürütme, Yargı güçleri birbirinden ayrıldı. Yargı bağımsız oldu.

1961 Anayasası, Meclis’te kabul edilen yasaların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimini sağlayacak olan Anayasa Mahkemesi’ni kurmuştur. Türk anayasa geleneğinde bir devrim yapılarak, yasaların (AS: ve TBMM İçtüzüğünün) yargısal denetimi böylece kurumlaştırılmıştır.

• Anayasa Mahkemesi’nin kurulması demokrasinin güvencesi olmuştur.

İdarenin hukuka bağlılığını sağlayacak başka bir maddede de “idarenin her türlü eylem ve işleminde yargı yolunun açık olduğu” belirtilmiştir.

LAİK DEVLET İLKESİ

1961 Anayasası’nın başlangıç kısmında ulus için:

(a) “kıvançta ve tasada birlik”;
(b) esin kaynağı “Milli Mücadele ruhu” olan Türk ulusçuluğu;
(c) “Yurtta barış dünyada barış” ilkesinde dile gelen barışçılık ve
(ç) her alanda çağdaş uygarlık düzeyine erişmeyi amaçlayan Atatürk devrimciliği

kavramlarının altı çizilmiştir. Anayasa, yukarıda ilkeleri belirtilen başlangıç bölümüne gönderme yaparak bu öğeleri kurallaştırmıştır. Şöyle ki:

• “Türkiye Cumhuriyeti, insan haklarına ve başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan;
  milli, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.” (Md. 2)

Temsilciler Meclisi’nin ikinci toplantısında başkanlığa Kazım Orbay, kâtipliğe ise Alev Coşkun, Oktay Ekşi, Rifat Çini ve Ziya Yücebilgin seçildi. (9 Ocak 1961 tarihli Cumhuriyet gazetesi)

YENİ ANAYASA

Bugünlerde yeni anayasa yapılması, gündemin ana konusu durumuna gelmiştir. 1961 Anayasası bu yeni anayasa için temel kaynak olmalıdır. Bu nedenle gerçekleri yeniden tekrarlıyoruz.

27 Mayıs 1960 hareketi, öbür askeri darbelerle karıştırılmamalıdır. Sendikalar, üniversiteler, emekçiler ve özellikle gençlik tarafından yüksek oranlarda desteklenmiştir.

27 Mayıs 1960 hareketi, seçimle bir kurucu Meclis oluşturmuştur.

Bu Meclis’te sendikalar, kooperatifler, yüksek yargı organları, odalar, barolar ve kendi aralarında seçtikleri üyelerle temsil edilmişlerdir.

1961 Anayasası, kurucu Meclis’ten sonra halkoylamasına sunulmuş ve halkoylamasıyla kabul edilmiştir. Bütün dünyada, uluslararası kuruluşlarda, 1961 Anayasası’nın ilerici, hukuk devletine ve demokrasiye bağlı olduğu kabul edilmiştir.

1961 Anayasası, Türk toplumunun 200 yılı aşan uygarlaşma hareketinin; çağdaşlaşma, demokratikleşme ve hukuka bağlılık açısından doruklarından birisidir.