Anayasa Mahkemesi (AYM), Can Atalay hakkında yapılan “milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde olduğunun tespitine” bu nedenle düşme işleminin “iptaline” ilişkin başvuruları değerlendirerek kararını 22 Şubat 2024 günü vermişti. Karar, her iki istem hakkında “karar verilmesine yer olmadığına (KVYO)” olarak duyurulmuştu. Merakla beklenen gerekçeli karar, iki ayrı karar şeklinde (E.2024/45 ve E.2024/43) 1 Ağustos 2024 günlü Resmi Gazetede yayımlandı. Her iki kararın da 4 üyenin karşı oyuyla, oyçokluğuyla verildiği görülüyor.

Birinci kararda (E.2024/45), Yargıtay 3. Ceza Dairesinin TBMM’ye gönderdiği yazının TBMM Genel Kuruluna bildirilmesi işleminin iptali hakkında talep incelenip gerekçelendiriliyor. AYM, Can Atalay’ın bireysel başvuru kararındaki hak ihlallerinden söz ederek, bu hak ihlali kararından sonra Atalay’la ilgili kesinleşen bir hükmün varlığından söz etmenin hukuken mümkün olmadığını, TBMM’nin de buna uymak zorunda olduğunu, oysa TBMM’de “hakkında kesin bir mahkumiyet kararı içermediği açık olan karara yer verilen Daire yazısının TBMM’de okunmasıyla” fiili durum oluşturulduğunu, bunun Anayasa kapsamında yasama işlemi olarak değerlendirilemeyeceğini belirterek AYM’ce bu konuda karar verilmesinin olanaksızlığını vurguluyor.

AYM, “hukuken var olmayan bir işlem nedeniyle söz konusu iptal talebinin incelenmesine imkan bulunmamaktadır” diyerek KVYO kararı veriyor. Bu karardaki 4 karşı oyda “görevsizlik kararı” verilmesi gerektiği savunuluyor. (AS: Benzer sonuca varılıyor..)

İkinci kararda (E.2024/43) Atalay’ın milletvekilliğinin düşmesinin yok hükmünde olduğunun tespiti ve bu kapsamda iptal talebi incelenip gerekçelendiriliyor. Bu gerekçedeki vurgulamalar özetle şöyle:

a) Kesin hükmün bildirilmesi işlemi, milletvekilliğinin düşmesi sonucu yönünden kurucu nitelik taşır.
b) Kesinleşmiş mahkumiyet kararı bulunmazsa milletvekilliğinin düşmesi mümkün olamaz.
Bu hususta TBMM Genel Kuruluna bildirimde bulunulamaz.
c) AYM’nin, “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ve kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı” ihlali kararından sonra, Atalay’la ilgili TBMM’de okunması mümkün olan, kesinleşen bir hükmün varlığından söz edilemez. Bu hukuken mümkün değildir.
d) Atalay hakkında kesin bir mahkumiyet kararı içermediği açık olan karara yer verilen Yargıtay Daire yazısının TBMM’de okunmasıyla fiili durum (de facto) oluşturulmuş olup,
Anayasa kapsamında bir yasama işleminden söz edilemez.
e) Bu durumda başvurunun konusu kalmadığından, hukuken var olmayan bir oluşum
söz konusu olduğundan, AYM tarafından KVYO kararı verilmiştir.

Bu karardaki 4 karşıoyda da “yetkisizlik kararı” verilmesi gerektiği savunuluyor.

Anayasa yargısı dilinde bu tür durumlara “gerekçeli ret”, olayımızda “gerekçeli KVYO” deniliyor.

Anayasa Mahkemesi, kendi “ihlal kararı”nı, bu karara uyulması ve gereğinin yerine getirilmesini açık ve net gerekçelendiriyor. Burada, AYM’nin ilk kez önüne gelen durum hakkında karşıoylara da bir çeşit yanıt veriliyor. Bağlı olarak, TBMM’de okunan yazının “kesin mahkumiyet içermediği açık olan kararlara yer verilen” bir yazı olduğu; okunan metinde yer alan Daire kararının da; “Anayasa Mahkemesinin anılan (Can Atalay’la ilgili) bireysel başvuru kararına uyulmasına yer olmadığına ilişkin Türk hukukunda verilmesi mümkün olmayan, Anayasanın tümüyle dışında kalan ve hukuksal dayanağı bulunmayan bir karar” olduğunu yine açık ve net vurgulanıyor.

Kararın sonuç bölümünde “karar verilmesine yer olmadığına” karar verilmesi anayasa hukukçuları tarafından ne kadar tartışılırsa tartışılsın, gerekçesiyle birlikte okunduğunda -ki yargı kararları gerekçeleriyle birlikte bütündür–

• Can Atalay’ın Anayasanın, hukukun dışında özgürlüğünden ve milletvekilliği çalışmalarından yoksun bırakıldığı bir kez daha karar altına alınıyor.

Anayasa Mahkemesi bu garabet durumu gerekçelendiriyor ve “hukuken var olmayan
bir oluşum söz konusu olduğundan” ayrıca bir karar verilmesine de yer yok diyor.
Dolanmıyor, doğrudan vurgusunu, uyarısını yaparak hukukun ne olduğunu anımsatıyor.

• Şimdi yapılması gereken; Can Atalay’ın hukuken var olmayan oluşumla elinden alınan “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma” hakkının, “kişi hürriyeti ve güvenliği” hakkının verilmesidir.
• İvedi olarak özgürlüğüne ve milletvekilliğine kavuşturulmasıdır.

Bu konuda daha önce yazdıklarımızda da vurguladık. Konu hukukun satırları, hukukçuların ve yargının tartışmaları içinde erimeye bırakılamayacak derecede duyarlı ve yaşamsaldır. Tekil bir örnekten öte toplumsal ve siyasaldır. Toplumsal ve siyasal savaşımın içindedir. (01.08.2024)

AYM Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşmesinin ‘hukuken var olmadığını’ tespit etti