Dr. Cihangir Dumanlı
Em. Tuğgeneral
Hukukçu, Uluslararası İlişkiler Uzm.
Alvin ve Heidi Toffler çifti “War And Anti War” (1995) adlı kitaplarında üretim biçimimizin savaşma biçimimizi belirlediğini ileri sürerler. Çağımızda bu görüşü doğrulayan gelişmeler yaşanmaktadır.
Çağımızın belirleyici niteliği bilginin ve bilişim teknolojilerinin hızla gelişmesi ve tüm dünyaya yayılmasıdır. Bu teknolojiler üretim biçimini de değiştirmiş, Endüstri 4.0 modeline geçilmiş, bilişim teknolojilerinden yararlanarak sanayi çağındaki kitlesel standart üretimin yerine, müşteriye özel üretim aşamasına erişilmiştir.
Bilginin ve bilişim teknolojilerinin savaşlarda kullanılması da kaçınılmaz duruma gelmiştir.
ABD Ulusal Savunma Üniversitesi (NDU) öğretim üyesi Martin Libicki 1995’te yayınladığı “ What Is Information Warfare?” adlı kitabında, ilerideki çatışmaların gittikçe artan biçimde bilişim sistemleri üzerindeki savaşım (mücadele) biçiminde olacağını yazmaktadır.[1] Bu yazımızda, adı geçen kitaptan yararlanarak bilgi savaşı konusunda bilgi verilecektir.
Bilgi savaşı (information warfare): Barışta, krizde, çatışmada, çatışma sonrasında stratejik ve taktik düzeyde tarafların hedeflerini geçekleştirmek için bilgiyi araç olarak kullanmalarıdır.[2] Bilgi savaşının barışta kullanılması üzerinde durulmalıdır.
Libicki, bilgi savaşının birçok ögesinin bir bütün olduğunu yazmakta ve bu ögeleri şöyle sıralamaktadır:
- Komuta kontrol savaşı (command and control warfare)
- İstihbarata dayalı savaş (intelligence based warfare)
- Elektronik savaş,
- Psikolojik savaş,
- “Hacker” savaşı,
- Ekonomik bilgi savaşı.[3]
Adı geçen kitabın yayınlandığı 1995’ten bu yana bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişme, özellikle sosyal medyanın yaygın kullanımı dikkate alındığında, bu listeye yeni bilgi savaşı türlerinin eklenmesi doğaldır. Aşağıda bu savaşlar hakkında özet bilgi verilecektir.
Komuta kontrol savaşı:
Komutan bir birliğin beynidir. Komuta kontrol sistemi ise o Askeri Birliğin sinir sistemidir. Düşmanın komutanını veya komuta kontrol sistemini işlevsiz duruma getirirseniz, o birlik yönetilemez, dolayısı ile savaşamaz. İşte komuta kontrol savaşı, düşmanın komutanının veya komuta kontrol sistemini etkisiz kılmayı amaçlar.
Bunun güzel bir örneği Kurtuluş Savaşımızda yaşanmıştır. 26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruzda, karşımızda üç Yunan kolordusu vardı. Bu kolorduların bağlı olduğu Ordu Komutanı General Hacianesti 400 km geride, İzmir’den telgraf haberleşmesi ile savaşı yönetiyordu. 5. Süvari kolordumuz, “aşılamaz” denilen Ahır dağını 25/26 Ağustos gecesi sızma yürüyüşü ile aşarak düşmanın gerisine indi ve İzmir ile Afyon arasındaki telgraf hattını kesti. Yunan ordu komutanının cephedeki kolorduları ile haberleşmesi kesilmiş oldu. Yunan kolorduları eşgüdümlü hareket edemez duruma geldi. Bu Kolordular ile ordu karargahı arasındaki iletiler (mesajlar) önce süvarilerimizin eline geçti. Böylece bilgi üstünlüğünü (information superiority) ele geçirmiş olduk ve savaşı kazandık. Buna benzer örnekleri pek çok savaşlarda görmek olanaklıdır.
Bilgi güçtür. Komuta kontrol savaşı, bilgi savaşının bir biçimidir.
İstihbarata dayalı bilgi savaşı (intelligence based information warfare)
İstihbarat genel olarak düşmanın durumu, yetenekleri ve niyeti hakkında bilgi toplayarak etkili planlama yapmamızı sağlar. Hedef istihbaratı ise, hangi silahı ne zaman ve nasıl kullanacağımıza doğru karar vermemizi sağlar. Çağımızda gelişen haber toplama araçları, her iki tür istihbaratın üretilmesini kolaylaştırmaktadır.
Genel istihbarat ve hedef istihbaratı sağlarken, karşı yanın bizim hakkımızda istihbarat elde etmesi önlenmelidir (istihbarata karşı koyma). Bu ikisini etkili uygulayan taraf, bilgi üstünlüğü ile savaşı kazanır.
Elektronik Savaş:
Savaş araçlarının hareket yeteneğine koşut olarak savaş alanları genişlemiş, elektronik haberleşme önem kazanmıştır. Bilgi savaşının bir başka ögesi, düşmanın elektronik haberleşmesini kısıtlamak veya kesmektir.
Elektronik savaş salt haberleşme sistemlerine yönelmez, elektromanyetik spektrumun bütün dalga boylarında egemen olmayı (full spectrum dominance) amaçlar.
Bu kapsamda radar sinyallerinin kesilmesi / karıştırılması, elektromanyetik güdüm sistemlerinin ve GPS sinyallerinin kesilmesi / karıştırılması, sinyalleri yakalayarak kaynağın yerinin belirlenmesi (yön bulma : DF), haberleşmenin dinlenmesi, karıştırılması, aldatıcı haberlerle araya girilmesi, kriptolama ve kriptoların çözülmesi gibi eylemler, elektronik savaş kapsamına girmektedir.
Düşmanın da bize karşı bu teknikleri uygulayacağı dikkate alınarak, bunlara karşı savunma önlemlerinin alınması da önem kazanmaktadır.
Psikolojik Savaş:
Bilgi savaşının öbür ögeleri, karşı yanın iletişim ve bilişim sistemlerine yönelmişken, psikolojik savaşın hedefi “beyindir.” Hedefe göre dört çeşit psikolojik savaş vardır:
- Düşman halkının savaşma azim ve istencine (iradesine) yönelik psikolojik savaş,
- Düşman komutanlarına yönelik psikolojik savaş,
- Düşman birliklerine yönelik psikolojik savaş
- Kültür savaşı.
Düşman kamuoyuna yönelik psikolojik savaşın bir örneği Somali’de yaşanmıştır. ABD birliklerinin ülkeyi terk etmesini isteyen Somalili lider Muhammet F. Aidid, düşürülen bir Amerikan helikopterinde ölen Amerikalıların cesetlerini, Mogadişu sokaklarında halkın coşkulu alkışları arasında yerlerde sürütmüş ve bu olayın CNN başta olmak üzere dünya TV’lerinde yayınlanmasını sağlamıştır. Askerlerinin düştüğü acıklı durumu izleyen Amerikan halkının baskısıyla, Başkan Somali’den askerlerini çekmek zorunda kalmıştır.
Birliklerin beyni olan komutanın aklı karıştırılırsa veya “durumumuz gittikçe kötüye gidiyor, en iyisi burada bırakayım” kanısı oluşturulursa, psikolojik savaşın komutana yönelik biçimi başarılmış olur.
Birliklere yönelik psikolojik savaşta ise düşman askerlerinde ölüm korkusunun veya usanç duygusunun yaratılması amaçlanır. Bunun bir örneği 2. Dünya Paylaşım Savaşında Fransız radyolarından Good by Lili Marleen şarkısının çalınarak Alman askerlerinde sıla özleminin yaratılmaya çalışılmasıdır.
Kültür savaşı ise, daha çok geri kalmış ülkelere Batı (özellikle Amerikan) kültürünün sokulmasıdır. Soğuk savaşın Batı / ABD tarafından kazanılmasında VoA–Voice of America veya Radio Free Europe yayınları önemli rol oynamıştır. Kültür savaşı kültür emperyalizminin bir uygulamasıdır. Bu kapsamda Hollywood filmleri, dilimize yabancı sözcüklerin sokulması, yemekten sanata dek her alanda Amerikan yaşam biçiminin benimsetilmeye çalışılması akla gelmektedir.
Hacker Savaşı (siber savaş) :
Bilgisayarların depolama ve işlem yeteneğinde hızlı artış ve milyonlarca kişisel bilgisayarın dünya çapında ağa (www) bağlanmış olması, bilgisayar ağlarına saldırı biçiminde bilgi savaşına ek bir boyut kazandırmıştır.
Siber savaş çeşitli biçimlerde olabilir:
- Ağların tümüyle veya geçici olarak çökertilmesi,
- Hatalı / yanıltıcı bilgiler gönderilmesi,
- Bilgi hırsızlığı,
- Yasa dışı izleme ile istihbarat sağlanması,
- Sahte ileti (mesaj) trafiği oluşturulması,
- Şantaj / propaganda amaçlı bilgi hırsızlığı veya sahte (fake) içerikler oluşturulması.
Çin bu konuda bir “siber ordu” kurmuş ve Pentagon ile kimi ABD silah üretici firmalarına siber saldırılar yapmıştır. İsrail de İran’ın nükleer çalışmalarına ilişkin bilişim sistemlerine benzer saldırılar düzenlemiştir.
Ekonomik Bilgi Savaşı :
Toplumların gönenci (refahı) dünya çapında bilgilerin serbest dolaşımına bağlıdır. Ekonomik bilgi savaşında hedef ülkelere bilgi ablukası uygulanarak o ülkenin ekonomisinin zayıflatılması amaçlanır. Bu kapsamda hedef ülkenin bankacılık sisteminin veya “e-devlet” benzeri sistemlerinin çökertilmesi etkili olur.
Sonuç ve Öneriler :
Çağımız bilgi çağı, savaşma biçimimiz de bilgi savaşıdır. Bilgi savaşı Rusya – Ukrayna savaşında sosyal medyanın etkili kullanılmasında olduğu gibi, salt sıcak çatışmanın bir ögesi olarak kullanılmaz, barış döneminde de uygulanabilir. Bilgi ve bilişim teknolojilerinde üstünlük sağlayan emperyalist devletler, bilgi savaşını barış döneminde de hedef ülkelere yöneltebilirler. Bunun acı bir örneği Ergenekon, Balyoz, Askeri Casusluk, 28 Şubat gibi kurmaca (kumpas) davalarla, TSK’ya silah kullanılmaksızın vurulan ağır darbelerdir.
Buna uygun olarak;
- Bilgi savaşı konusunda uzmanlar yetiştirilmeli, bu amaçla üniversitelerde lisansüstü programlar açılmalıdır.
- Harp Okullarında ve Harp Akademilerinde bilgi savaşı dersleri verilmelidir.
- Devlet çapında özellikle TSK’da buna uygun örgütlenme yapılmalı, planlar geliştirilmelidir.
- TSK geleneksel savaşa hazırlık yanında, bilgi savaşına da hazırlıklı olmalıdır.
- Hükümet düzeyinde ve TSK’da Bilgi savaşı temalı Harp oyunları ve plan seminerleri düzenlenmelidir.
[1] Martin Libicki. What is information Warefare, NDU Press, Washington DC, 1995, p.9
[2] A.g.e. p.4
[3] A.g.e. p.10