Etiket arşivi: olağanüstü hal

Heidegger, felsefe ve üniversite

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share
Örsan K. ÖymenÖrsan K. Öymen
Cumhuriyet, 26 Temmuz 2021
Tarihteki acı olaylardan ders çıkaranlar, geleceklerini daha sağlam temeller üzerine inşa edebilirler. Türkiye’nin de, Almanya’da 1932 ve 1933 yılında yaşananlardan alacağı çok önemli dersler var.

1932 yılının kasım ayında yapılan serbest seçimlerde, Adolf Hitler’in Nazi partisi, oyların %33’ünü alarak 1. parti çıktı. Aynı seçimde Sosyal Demokrat Parti %20, Komünist Parti %17, Merkez Parti % 12, Alman Ulusal Halk Partisi %8 oy aldı. Kalan oylar da oy tabanları düşük olan küçük partilerin arasında dağıldı.

Ancak Nazi partisinin aldığı oy oranı, ülkeyi yönetebilmek için gerekli parlamento çoğunluğunu sağlayamadığı için, Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg, seçimlerin yenilenmesi koşuluyla hükümeti kurma görevini Hitler’e verdi.

Hitler, 1933 yılının ocak ayında başbakan olarak atandıktan birkaç hafta sonra, şubat ayında, Alman Parlamentosu’nda bir yangın felaketi yaşandı, parlamento binası yandı. Hitler bu yangının, komünistler tarafından gerçekleştirilmiş bir sabotaj olduğunu iddia etti ve Cumhurbaşkanı’nın da desteğiyle ülkede olağanüstü hal ilan etti.

1933 yılının mart ayında, muhalefete yönelik olağanüstü hal baskısı altında yenilenen seçimlerde, Nazi partisinin oyları “%44” olarak açıklandı. Hitler, bu aşamadan sonra diktatörlüğünü pekiştirdi; devlet kurumlarındaki kadrolara parti üyelerini yerleştirdi; sosyalistleri, komünistleri, Musevileri tutuklattı; muhalif sendikaları, dernekleri, vakıfları ve muhalefet partilerini kapattı, medyayı tamamıyla kontrolü (AS: tümüyle denetimi) altına aldı.

Siyasal çizgisini antikomünizm, anti-Marksizm ve antisemitizm üzerine inşa eden Hitler ve Nazi partisi, çok partili serbest seçimleri bir araç olarak kullanarak, faşist bir diktatörlük rejimi kurdu.
***
Bu süreçte Hitler ve Nazi partisi, üniversitelere de müdahale etti, üniversitelere Nazi partisi yandaşı rektörleri, dekanları ve akademisyenleri yerleştirdi. Bunlardan birisi de filozof Martin Heidegger idi. Heidegger, 1933 yılında Freiburg Üniversitesi rektörü oldu.

Heidegger’in rektörlük görevi kısa sürmüş olsa da, aynı yıl Nazi partisine üye olan Heidegger, 1945 yılına kadar, yani Almanya İkinci Dünya Savaşı’nda yenilgiye uğrayıp Nazi rejimi sona erene kadar, Nazi partisi üyesi olmaya devam etti. Heidegger’in Nazi partisi (NSDAP) üyelik kaydı bölgesi Bau Gaden, üyelik numarası ise 312589 idi.

Heidegger rektörlük döneminde, Hitler’i ve Nazi partisinin siyasetini destekleyen birçok konuşma yaptı. 26 Mayıs 1933’te Freiburg Üniversitesi’ndeki “Schlageter”, 30 Haziran 1933’te Heidelberg Üniversitesi Öğrenci Derneği’ndeki “Yeni İmparatorlukta Üniversite”, 3 Kasım 1933’te Freiburg Üniversitesi’ndeki “Alman Öğrenciler”, 11 Kasım 1933’te Leipzig’deki “Adolf Hitler’e Destek Deklarasyonu”, 22 Ocak 1934’te Freiburg Üniversitesi’ndeki “Nasyonal Sosyalist Eğitim” konulu konuşmalar bunlara dair bazı örnekler olarak sayılabilir.

Heidegger, 1931 yılından itibaren tuttuğu ve “Kara Defterler” adı altında yayımlanan notlarında da, birçok antisemitist ve Nazi siyasetini destekleyen ifadeler kullandı.
***
Bu süreçte Nazi yönetimine karşı çıkan ve Heidegger’in hem siyasi hem de felsefi olarak eleştirdiği mantıkçı pozitivist (mantıkçı deneyimci) birçok akademisyen, bilim insanı ve felsefeci, üniversiteden atıldı, sürgün edildi, öldürüldü.

Fizikçi, filozof Moritz Schlick, öğrencisi Johann Nelböck tarafından öldürüldü; Nelböck, Naziler tarafından iki yıl sonra serbest bırakıldı ve Nazi partisine üye oldu. Fizikçi, filozof Rudolf Carnap, fizikçi, matematikçi, filozof Carl Hempel ABD’ye; iktisatçı, pedagog, filozof Otto Neurath Britanya’ya; fizikçi, matematikçi, filozof Hans Reichenbach önce Türkiye’ye, sonra ABD’ye göç etmek zorunda kaldı.

Mantıkçı pozitivistler, Nazilere karşı ahlaklı ve erdemli bir duruş sergileyip bunun bedelini öderken Heidegger, faşist Nazi yönetimiyle işbirliği yaptı.

Antik Yunan filozofları Sokrates’in, Platon’un ve Aristoteles’in söyledikleri gibi, filozof olmak, bilgeliği sevmek için, ahlaklı ve erdemli de olmak gerekiyor.

KORONA VİRÜS SALGINIYLA MÜCADELE İÇİN ALINAN TEDBİRLER HUKUKA UYGUN MU?

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share

KORONA VİRÜS SALGINIYLA MÜCADELE İÇİN ALINAN TEDBİRLER HUKUKA UYGUN MU?

Anayasa Hukukuna Giriş, Kemal Gözler » Satın Al & Fiyatı - Kidega

Prof. Dr. Kemal Gözler*
http://www.anayasa.gen.tr/korona.htm 05.07.2020

Pek çok ülkeden farklı olarak, Türkiye’de bugüne kadar (8 Haziran 2020), korona virüs salgını nedeniyle olağanüstü hâl ilân edilmedi. Türkiye’de siyasî iktidar, korona virüs salgınıyla olağan dönemler için yürürlüğe konulmuş mevzuatın verdiği imkânlarla mücadele etmeye çalışıyor.

Salgınla mücadele etmek amacıyla alınan tedbirlerin hemen hemen hepsi Anayasamızın güvencesi altında olan bir temel hak ve hürriyetin sınırlandırılması niteliğindedir. Örneğin

– sokağa çıkma yasağı ve yurtlarda 14 günlük zorunlu tecrit “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı”nı m.19),
– maske takma zorunluluğu “kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı hakkı”nı (m.17),
– şehirlerarası seyahat yasağı “yerleşme ve seyahat hürriyeti”ni (m.23),
– camilerde namaz kılma yasağı “ibadet hürriyeti”ni (m.24),
– iş yerlerinin kapatılması “mülkiyet hakkı”nı (m.35) ve “çalışma ve sözleşme hürriyeti”ni (m.48), – icra takiplerinin ertelenmesi “hak arama hürriyeti”ni (m.36),
– okulların tatil edilmesi “eğitim ve öğretim hakkı”nı (m.42),
– işçi çıkarma yasağı “sözleşme hürriyeti”ni (m.48) ihlâl eder niteliktedir.

Türkiye’de olağanüstü hâl ilân edilmediğine göre, olağan hâl dönemindeyiz ve dolayısıyla bu tedbirlerin, Anayasamızın 13’üncü maddesinde öngörülen şartlara uygun olması gerekir (Bu şartları yukarıda s.123-133’te görmüştük). Anayasamızın 13’üncü maddesine göre “temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir”.

Türkiye’de Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında alınan tedbirlerden, sokağa çıkma yasağı gibi, önemli bir kısmının herhangi bir kanunî dayanağı yoktur (1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununda Covid-19 hastalığı nedeniyle belirli bir yaş altı veya belirli bir yaş üstü kişilerin veya hafta sonlarında herkesin sokağa çıkmasının yasaklanmasına izin veren bir hüküm yoktur).

Kanunî dayanağı olan bazı tedbirler de (örneğin 25 Mart 2020 tarih ve 7226 sayılı Kanunun geçici 1 ve 2’nci maddelerinde öngörülen tedbirler, 16 Nisan 2020 tarih ve 7244 sayılı Kanunla öngörülen tedbirler) Anayasanın ilgili maddelerine, örneğin mülkiyet hakkını düzenleyen 35’inci maddesine, hak arama hürriyetini düzenleyen 36’ncı maddesine, sözleşme hürriyetini düzenleyen 48’inci maddesine aykırıdır. Çünkü bu maddelerde düzenlenen temel hak ve hürriyetler, olağan dönemlerde, Anayasa, m.13 uyarınca ancak bu maddelerde belirtilen sebeplerle sınırlanabilir ve Anayasamızın bu maddelerinde belirtilen sınırlama sebepleri arasında “genel sağlık” sebebi yoktur.

Bu nedenle, Türkiye’de olağan dönemlerde genel sağlık sebebiyle, mülkiyet hakkı (m.35), hak arama hürriyeti (m.36), çalışma ve sözleşme hürriyeti (m.48), seyahat ve yerleşme hürriyeti (m.23) kanunla dahi sınırlanamaz. Bunun için olağanüstü hâl ilân edilmesi ve sınırlamaların da olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle yapılması gerekir.

  • Kanımca Türkiye’de korona virüs salgını nedeniyle alınan tedbirlerin
    aşağı yukarı hepsi hukuka aykırıdır;
    bu tedbirleri ihlâl edenlere kesilen para cezaları da hukuka aykırıdır ve bunlar iade edilmelidir.

Burada özellikle belirtmek isterim ki, ben korona virüs ile mücadele amacıyla alınan söz konusu tedbirlerin gereksiz olduklarını değil, hukuka aykırı olduklarını söylüyorum. Bir tedbirin gerekli ve yararlı olması başka bir şey, hukuka uygun olması başka bir şeydir.

Anayasamız (m.15 ve 119), tehlikeli salgın hastalıklarla mücadele amacıyla ihtiyaç duyulabilecek tedbirlerin alınması için gerekli bütün hukukî imkân ve yolları Cumhurbaşkanına vermiştir. Cumhurbaşkanının yapması gereken şey, önce tehlikeli salgın hastalık sebebiyle olağanüstü hâl ilân etmek ve sonra da bu tedbirleri öngören olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmaktan ibaretti. Türkiye’de maalesef Anayasa, m.15’e ve m.119’a uygun bir şekilde bu tedbirler alınabilecek iken, aynı tedbirlerin hukuka aykırı olarak alınması yolu tercih edilmiştir. Benim eleştirdiğim şey budur.

  • Türkiye’de 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünden sonra ilân edilen olağanüstü hâl, siyasî iktidar tarafından mükemmel bir şekilde suiistimal edilmiştir.

FETÖ ile mücadele amacıyla ilân edilen olağanüstü hâl döneminde, bu amaçla uzaktan yakından ilgisi olmayan, kış lastiği takma zorunluluğu gibi düzenlemeler olağanüstü hâl KHK’larıyla yapılmıştır (bu konuda yukarıda s.385’te yer alan Kutu 14.6’ya bakınız). Keza darbe tehlikesi kısa sürede bertaraf edilmesine rağmen, Türkiye’de olağanüstü hâl rejimi gereksiz yere iki yıl süreyle (18 Temmuz 2018 tarihine kadar) uzatılmıştır. Vakıa şu ki AKP iktidarı, yanlış uygulamalarıyla Türkiye’de gereksiz bir olağanüstü hâl korkusu yaratmıştır. Bu korku, bir hayalet gibi gerek iktidarın gerekse muhalefetin üzerinde dolaşıyor ve onların Anayasanın tanıdığı imkânları görmesini engelliyor. Şu an “sütten dili yanan yoğurdu üfleyerek yermiş” misali bir durum içindeyiz.

Son olarak bu vesileyle hatırlatalım ki;

  • Hukukta hakkı kötüye kullanan uzun vadede hakkını kaybeder.
  • Bunu herkesin bilmesinde yarar vardır.
    =======================

    Bizim (AS) eklememiz :

    7226 s. yasa (RG 26/04/2020 s. 31080) :
    BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
    7244 s. yasa (RG 17/4/2020 s. 31102) :
    YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) SALGINININ EKONOMİK VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA KANUN İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK K YAPILMASINA DAİR KANUN

Yargısal İsteksizlik

2 Yanıt
Share via emailShare on WhatsApp Share

Yargısal İsteksizlik

24.04.2020, Prof. Dr. Ersan ŞEN
http://yeniyaklasimlar.org/?d=10746

65 yaş ve üstü ile 20 yaş ve altında olanlara sürekli, diğer bireylere aralıklı uygulanan sokağa çıkma yasakları veya kısıtlamaları hukuki temelden yoksundur. Anayasa m.6/3’ün ikinci cümlesine göre; “Hiçbir kimse veya organ, kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz”. Anayasa m.11, Anayasanın bağlayıcılığını ve üstünlüğünü ortaya koymuştur. Kanun ve her türlü tasarruf, Anayasaya uygun olmak zorundadır. Uluslararası sözleşmeler ise, Anayasa m.90’a göre iç hukukta usule uygun kabulle yürürlüğe girebilir. Bizce Anayasa m.90/5, kişi hak ve hürriyetleri bakımından Anayasaya nazaran daha fazla kısıtlama öngören uluslararası sözleşmelerin dayanağı olamaz. Ülkemizde; seyahat hürriyetine ve sokağa çıkma yasağına dayanak olabilecek İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Ek 4. Protokol Türkiye Cumhuriyeti yönünden henüz bağlayıcı olmadığından, bu Protokolün “Serbest dolaşım/seyahat özgürlüğü” başlıklı 2. maddesinin 2. ve 3. fıkralarında yer alan sınırlama sebepleri, Anayasa m.90/5 tartışmasına bile girmeksizin uygulanamaz. Anayasa m.119 gereğince olağanüstü hal ilan edilmediğinden, Anayasa m.15’de ve İHAS m.15’de öngörülen kısıtlamalara da başvurulamaz.

Kısıtlamalarda; Anayasa ve yasal dayanağı eksik veya yetersiz olan İçişleri Bakanlığı genelgelerinden ve bazı zamanlarda valiliklerin duyurularından veya genelgelerinden hareket edildiği, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nda yer alan “kamu sağlığı” ve “kamu düzeni” kavramlarının esas alındığı, ancak yasal dayanak olarak gösterilen bu düzenlemelerde, yazımıza konu kısıtlamaları gösteren ve bu konuda karar alıp ilan eden idari mercileri yetkili kılan, Anayasanın “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” başlıklı 13. maddesine uygun açıklıkta hükümlerin bulunmadığı, en önemlisi de bazı kişi hak ve hürriyetlerine getirilen bu kısıtlamalara esas alınan “üstün kamu yararı” kriterinin, Anayasa m.13 (temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması), 17 (yaşama, maddi ve manevi varlığı koruma ve geliştirme hakkı), 19 (kişi hürriyeti ve güvenliği) ve 23’de (yerleşme ve seyahat hürriyeti) yeterli karşılığının olmadığı, yani yukarıda yer verdiğimiz açıklamalar ışığında, olağan hukuk düzeninde belirttiğimiz Anayasa maddelerinin, bir an için kısıtlamaların ve bu kısıtlamalara uymayanlara yaptırım tatbikinde mevcut yasalarda yeterli hukuki dayanağın bulunduğu iddia edilse bile, bu kısıtlamalar ile tatbik edilen yaptırımların Anayasa karşılıklarının olmadığı, ortada Anayasaya aykırılığın bulunduğu, kaldı ki bahsedilen yasal dayanakların da Anayasa m.13’e uygun açılıkta sınırlamalar içermediği, İHAS m.2 ve 5’in de “üst norm” olarak yetersiz kaldığı görülmektedir.

Kovid 19/Çin Virüsü tehlikeli salgın hastalık nedeniyle tatbik edilen yasak ve kısıtlamalarda “meşruiyet” temelli gidildiği, fakat bunların Anayasa ve yasal karşılıklarına yeterli bakılmadığı, tartışılmadığı ve hatta işin bu tarafının önemsenmediği anlaşılmaktadır.

Yasak ve kısıtlamaların neden olduğu iktisadi, sosyal ve psikolojik sorunlar bir yana, şu an “Hak arama hürriyeti” başlıklı Anayasa m.36’ya ve “Etkili başvuru hakkı” başlıklı İHAS m.13’e uygun bir şekilde etkin iç hukuk yolunun olup olmadığı tartışılmalıdır. İç hukuk yollarının teorik ve yasal alt yapısı ile varlıklarında sorun olmamakla birlikte, bunların etkin kullanılması ve hemen sonuç alınması hususuna aynı iyimserlikle bakılamaz. Burada mesele; sadece kamu otoritesinin getirdiği kısıtlamaların ve bunlara uymayanlara tatbik edilen yaptırımların meşruiyet temelli olması değil, ortada bunu aşan bir sorun olmasıdır. Bu sorun; tehlikeli salgın hastalığın, 11 Mart 2020 tarihinden itibaren adliyelerin ve yargı mercilerinin olağan işleyişini aksatması ve maalesef bunun çok ivedi veya acil işler dışında uzun süre devam etmesinden kaynaklanmıştır. Şu an alınan tedbirler bir zorunluluk veya gereklilik olarak gözükse de yargısal faaliyetlere yansıyan isteksizlik, gecikme, başvurmama, başvurulsa bile sonuç alınmayacağına dair oluşmuş genel inanç veya kanaat, yazımıza konu kısıtlamalara veya tatbik edilen yaptırımlara karşı etkili iç hukuk yollarına müracaat konusunda tereddütlerin oluşmasına yol açmıştır. Kanaatimizce adli camianın önemli konularından birisini; tutuklu yargılanan şüphelilerin ve sanıkların durumları olduğu kadar, Anayasal ve yasal dayanağa sahip olmayan tasarruflara karşı yargıya gidilebilmesinin ve bundan da etkin ve hızlı sonuçlar alınmasının nasıl sağlanabileceği teşkil etmelidir.

Gerekçesi ne olursa olsun sınırlamalara ve yaptırımlara karşı başvurulacak etkin iç hukuk yolunda zafiyet veya isteksizlik olursa, “hukuk devleti” ilkesi yıpranır ve zarar görür. İç hukuk yollarının korunması ve etkin kullanılması konusunda tüm yargı teşkilatına ve yargı mensuplarına yükümlülükler düşmektedir. Bu yükümlülük, aynı zamanda hak arama hürriyetini kullanması ve etkin iç hukuk yollarını zorlaması gereken hak sahibi bireylere aittir.

Sonuç olarak; yukarıda değindiğimiz yasak ve kısıtlamalarla ilgili idari yargıya (Danıştay’a veya idare mahkemelerine) ve itiraz kanun yollarına (cezaların iptali için sulh ceza hakimliklerine) başvurulmuş mudur, başvurular hakkında hemen karar verilmiş midir? Hukuka aykırılık iddiaları yargıya taşınmışsa; “bugün git yarın gel” veya “bu aralar gelme, karar vermiyoruz” veya “adliyede kimse yok, gitsek de muhatap bulamayız” denilemeyeceğini göre, tutuklu işlerin görülmesi, tedbir taleplerinin ve bunlara yapılan itirazların, açılan davaların ve haksızlık iddialarının değerlendirilmesi ve başvurular hakkında karar verilebilmesi için, Anayasa m.138’in her durumda işlemesi ve işletilmesi gerekir. Yargısal faaliyetler ve uyuşmazlıkların çözümü ertelenemez, çünkü “geç gelen adalet, adalet değildir”.

Bu gibi durumlarda (etkili iç hukuk yolu bulunmadığı için) acaba doğrudan, yani olağan kanun yolları tüketilmeden Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunulabilir mi? Ancak Anayasa Mahkemesi, iç hukuk yolları tüketilmediği gerekçesiyle red kararı verebilir.

İşin özü; hem uygulamalar Anayasa ve yasa dayanağından, hem de bireyler etkin iç hukuk yollarını tüketme konusunda istekten veya inançtan yoksun gözüküyor. İç hukuk yolları teoride var, ya pratikte etkin mi? Kimse adliyeye gitmek istemiyor, gidilse de sonuç alınabilir mi? Zannederim bu konuda herkesin kusuru var. Evet, tehlikeli salgın hastalığın sebebiyet verdiği ağır sorunlar mevcuttur ve bu sorunların çözümü için ciddi çaba sarf edilmektedir. Ancak bu gerekçe ile birlikte, iç hukuk yollarının etkili kullanılmasının devamının sağlanması lüzumu da bir hakikattir.