Etiket arşivi: “Şarbon Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği”

HASUDER’deb ŞARBON Açıklaması

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share

Bizim de üyesi olduğumuz HASUDER‘in (Halk Sağlığı Uzmanları Derneği) Şarbon hakkında web sitesinde yayınlanan (www.hasuder.org.tr) basın açıklamasını aşağıda paylaşıyoruz.

Sevgi ve saygı ile. 04 Eylül 2018, Datça

Dr. Ahmet SALTIK
Ankara Üniv. Tıp Fak. – Mülkiyeliler Birliği Üyesi
www.ahmetsaltik.net     profsaltik@gmail.com

ŞARBON…

Şarbon, Bacillus anthracis olarak bilinen gram-pozitif, kapsüllü, sporlu, çubuk biçimli bakterilerin neden olduğu ciddi bir bulaşıcı hastalıktır.

Sporları; sıcak, soğuk, UV ışını ve kimyasal dezenfektanlara oldukça dayanıklıdır. Sığırlar, koyunlar, keçiler gibi ahırda yaşayan hayvanlar ya da antiloplar ve geyikler vahşi hayvanlar, bakteriyi taşıyan topraklardan, bitkilerden veya sudan bakteri sporlarını soluyabilir ya da ağızdan alabilirler.

Nadir olsa da, insanlar enfekte hayvanlarla veya kontamine hayvan ürünleriyle temas ettikleri takdirde şarbon hastalığına yakalanabilirler. Şarbon sporları insan vücuduna girerse aktif hale gelebilir; aktif hale geldiklerinde çoğalabilen ve toksin üreten bakteriler ağır hastalığa neden olabilir.

Bulaş Yolu

Direkt temas: Enfekte hayvanın kontamine materyali ile temas (örneğin derisini yüzmek, taşımak, kanının sıçraması, et kesimi, enfekte hayvan ölüsünü temas önlemlerine dikkat etmeden gömmek vb.).

Solunum yolu: Bacillus antracis sporlarının solunması

Oral yol: Kontamine et ve et ürünlerinin tam pişirilmeden tüketilmesi sonucu oluşur.

Nozokomiyal bulaş ihtimali bulunmaktadır. Enfekte lezyondan temas ile insandan insana bulaşma riski vardır. Biyolojik silah etkeni olarak da kullanılmıştır.

Klinik

Vücuda giriş yoluna göre şekillenir. Klasik olarak üç form bulunmaktadır; cilt şarbonu, gastrointestinal şarbon (orofaringeal ve barsak) ve akciğer şarbonu. Cilt şarbonunun inkübasyon süresi genelde 2-6 gün arasındadır. Gastrointestinal şarbon ve akciğer şarbonunda da inkübasyon süresi genelde 3-7 gün arasındadır. Primer lezyondan lenfo-hematojen yayılım ile sepsis ve menenjit gelişebilir. Cilt şarbonundan sonra sepsis gelişimi diğer formlara göre daha nadirdir.

Tedavi

Tedavide antibiyotik duyarlılığı da göz önüne alınarak penisilin G, rifampisin, vankomisin, kinolon, karbepenem, linezolid verilebilir. Solunum yoluyla temas düşünülen vakalarda (özellikle biyoterörizm) temas sonrası antibiyotik profilaksisi ile birlikte 3 doz aşı uygulaması önerilmektedir.

Kontrol ve Önleme

Hayvanlarda görülecek salgınının yönetiminde yapılması gereken birincil eylemler şunlardan oluşur:

  • Şüpheli kaynaklara erişim kısıtlanmalıdır (mera ve su kaynakları dahil olmak üzere tüm yerleşim birimi kordon altına alınmalıdır).

  • Hasta ve hastalık şüpheli hayvanlar kesilmemeli ve etleri tüketilmemelidir.

  • Şarbondan ölen hayvanın dokularında oldukça fazla basil bulunacaktır. Eğer hayvanın ölüsü açıkta bırakılırsa vejetatif basiller spora dönüşüp toprak ve yerel su kaynaklarını kontamine edecektir. Kontamine toprakta otlanan hayvanların enfekte olması ve sporları taşımasıyla enfeksiyon döngüsü devam edecektir. Ayrıca etçiller ve leş yiyen kuşlar da sporları yayabilir. Şarbondan ölen hayvanlar, en az iki m derinliğindeki çukurlara, üzerlerine sönmemiş kireç dökülerek derileri ile birlikte gömülmelidir.

  • Hızlı vaka tanımlaması ve vaka sürveyansı yapılmalıdır.

  • Etkilenen hayvanlar tedavi edilmelidir.

  • Uygun profilaksi ve aşılama yapılmalıdır.

  • Etkilenen malzeme ve tesislerin dezenfeksiyonu yapılmalıdır.

İnsanlarda görülecek salgınının yönetiminde yapılması gereken birincil eylemler şunlardan oluşur:

  • Hızlı tanımlama ve sürveyans çalışmaları sürdürülmelidir.

  • Komplike olmayan kutanöz vakalar ayakta tedavi edilmelidir.

  • Sistemik vakalar için antibiyotiklerin sağlanmalı ve destekleyici bakım verilmelidir.

Karantina

  • Şarbon görülen bölgede karantina 21 gün sürmelidir. Bu sırada aşılama ve gerekli dezenfeksiyon işlemleri uygulanmalıdır.

  • İthal edilecek hayvanlar, ülkelerinde şarbonsuz bölgede 20 gün bekletildikten sonra sevk edilmelidir.

  • Aşı yapılmasından 20 günden az 6 aydan fazla süre geçmemiş olması gerekir.

Kaynaklar:

CDC Framework for Enhancing Anthrax Prevention and Control. https://www.cdc.gov/anthrax/pdf/framework-for-anthrax-508.pdf

Şarbon Hastalığına Karşı Korunma Ve Mücadele Yönetmeliği  
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111223-5.htm

Turnbull, Peter Charles Bruce, ed. Anthrax in humans and animals. World Health Organization, 2008.

Doganay M, Demiraslan H. Human anthrax as a re-emerging disease. Recent patents on anti-infective drug discovery. 2015;10(1):10-29.

ŞARBON HASTALIĞI

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI 
TOPLUM İÇİN BİLGİLENDİRME DİZİSİ-232

(AS: Hacettepe Tıp Fak. Halk Sağlığı Anabilim Dalı’ndaki değerli meslektaşlarımıza teşekkür ederek paylaşıyoruz.. 03.09.2018)

ŞARBON HASTALIĞI

Şarbon, “Bacillus anthracis” isimli bakterinin sebep olduğu bir hastalıktır. Memeliler ve bazı kuşlarla ilişkili olduğu bilinmesine rağmen, esas olarak otçul memelilerin bir hastalığıdır. Etkili veterinerlik aşılarının yaygın kullanımına kadar, dünyadaki büyükbaş hayvan, koyun, keçi, deve, at ve domuzlarda ölümcül bir hastalığa neden olmuştur. Şarbon hastalığı, özellikle evcil hayvan aşılama programlarının yetersiz olduğu veya kesintiye uğradığı yerlerde evcil ve yabani otçullarda birçok ülkeden bildirilmeye devam etmektedir. (1) Zoonotik bir hastalık olan şarbon bildirimi zorunlu bir hastalıktır. (2) İnsanlara hastalık genellikle enfekte olmuş hayvanlarla temas yoluyla ya da bu hayvanların et, yün gibi ürünleri yoluyla bulaşmaktadır. Nadir de olsa kişiden kişiye bulaş da görülebilmektedir. Hastalığı engellemenin temel yolu hayvanlardan bulaşı kontrol altına almaktır. Şarbona sebep olan bakteri vücuda dört şekilde girebilir (3) :

– Deri şarbonu en yaygın şarbon enfeksiyonu şeklidir ve genellikle maruz kalmadan 1-7 gün sonra gelişir. Cilt ülserleri, ateş ve bitkinliğe neden olur. Bu, bir kişi enfekte hayvanlarla temas ettiğinde ya da yün, post veya saç gibi bulaşmış ürünleri işlediğinde ortaya çıkabilir. Deri şarbonu, baş, boyun, önkol ve ellerde en sık görülür. Enfeksiyon bölgesi çevresindeki deri ve dokuyu etkiler. Tedavi edilmediğinde %20 ölüm ile sonuçlanır. Doğru bir tedavi ile deri şarbonu olan hastaların çoğunluğu yaşarlar.

– Solunum sistemi şarbonu en tehlikeli tip olarak bilinir. İlk belirtileri boğaz ağrısı, hafif ateş ve kas ağrıları olabilir. Sonrasında ise ağır solunum problemleri, şok ve menenjit takip eder. Yün değirmenleri, mezbahalar ve tabakhaneler gibi yerlerde çalışan insanlar, enfekte hayvanlarla veya enfekte hayvanlardan kontamine hayvan ürünleri ile çalışırken şarbon sporlarını soluyabilirler. Bu yolla bulaşan şarbon maruz kalmadan bir hafta sonra ortaya çıkabileceği gibi bu süre iki aya kadar uzayabilir ve çoğunlukla ölümle sonuçlanır. Tedavi alınmadığında hayatta kalma şansı %10-15 iken tedavi ile birlikte %55 olabilmektedir.

– Sindirim sistemi şarbonu ise çiğ ya da az pişmiş etlerin yenmesiyle bulaşır. Enfeksiyon, maruz kalmadan 1-7 gün sonra gelişir. Ateş, bulantı, kusma, boğaz ağrısı, karın ağrısı ve lenf bezlerinde şişmeye neden olur. Tedavi edilmeyen hastaların yarısından fazlası ölümle sonuçlanır. Tedavi ile hayatta kalma şansı %60’a yükselmektedir.

– Enjeksiyon yolu ile bulaşan şarbon ise son zamanlarda, kuzey Avrupa’da eroin enjekte eden uyuşturucu kullanıcılarında tespit edilen bir şarbon türüdür. Bulgular deri şarbonunda görülen belirtilere benzer olabilir, Fakat cildin altında ya da ilacın enjekte edildiği kasta derin enfeksiyon olabilmektedir. Enjeksiyon şarbonu vücudun her tarafına yayılabildiğinden tanı ve tedavisi daha zor olabilmektedir. Hastalık için risk altında olan özel gruplar aşağıdaki gibidir (4) :

– Hayvansal ürünleri kullanan kişiler
– Veterinerler
– Hayvancılıkla uğraşanlar
– Laboratuvar çalışanları
– Şarbon sporları içeren bir “biyoterörizm” olgusuna maruz kalabilecek posta çalışanları, askeri personel vb.

Şarbon, tedavi edilebilir. Antibiyotikler, etkene maruz kalmış fakat belirti görülmeyen kişilerde şarbon gelişmesini önleyebilir. Tedavi hekim kontrolünde yapılmalıdır (5). Şarbon belirtileri saptandığında, tam iyileşme şansına sahip olmak için mümkün olduğunca çabuk tıbbi bakım almak önemlidir (6). Şarbona karşı aşı olduğu bilinmektedir (7), ancak; Dünya Sağlık Örgütü tarafından yaygın/kitlesel kullanımının onaylanmadığı bildirilmektedir (8).

Hastalık tespit edilmesi durumunda yapılması gerekenler ülkemizde “Şarbon Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği” kapsamında tanımlanmıştır (9). Hastalığın önlenmesinin en temel yollarından birisi hastalığın hayvanlarda kontrol altında alınmasıdır. Hayvanların aşılanması bu noktada en önemli müdahale aracıdır (10). Şüpheli hayvan ölümlerinin bildirimi mutlaka yapılmalıdır (11). Bu aşamalarda veteriner hekimler ve veteriner sağlık memurlarının rolleri öne çıkmaktadır. Hayvanlarda tarama programlarının yapılması gerekmektedir.

Şarbon biyoterör/savaş aracı olarak da kullanılabildiğinden ,“Erken Uyarı” ve “Sendromik Sürveyans” sistemlerinin kurulması da son derece önemlidir (12,13). Hayvanlar aracılığı ile bulaşan hastalıklardan korunma konusunda öteden beri “TEK SAĞLIK (ONE HEALTH)” yaklaşımı benimsenmiştir. Bu yaklaşım gereği insan, hayvan ve çevre sağlığı bir bütün olarak ele alınmalı ve bütün adımlar bu yaklaşımın gereği ile uyumlu olarak atılmalıdır (14)

1 [Internet] http://www.who.int/csr/disease/Anthrax/en/ Erişim: 30.08.2018
2 [Internet] https://khgm.saglik.gov.tr/Dosyalar/d7fdcde13eca42a78d4b65bfd30ef590.pdf Erişim: 1.09.2018
3 [Internet] https://www.cdc.gov/anthrax/pdf/evergreen-pdfs/anthrax-evergreen-content-english.pdf Erişim:30.08.2018
4 [Internet] https://www.cdc.gov/anthrax/risk/index.html Erişim: 1.09.2018 5 [Internet] http://www.who.int/csr/disease/Anthrax/anthraxfaq/en/#Is%20there%20a%20vaccine? Erişim: 1.09.2018 6 [Internet] https://www.cdc.gov/anthrax/medical-care/treatment.html Erişim:30.08.2018
7 [Internet] http://www.immunize.org/vis/turkish_anthrax.pdf Erişim:1.09.2018
8 [Internet] http://www.who.int/csr/disease/Anthrax/anthraxfaq/en/#Is%20there%20a%20vaccine? Erişim:1.09.2018
9 [Internet] http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/12/20111223-5.htm Erişim:30.08.2018
10 [Internet] https://www.uptodate.com/contents/prevention-of-anthrax Erişim:1.09.2018
11 [Internet] https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/zoonotik-vektorel-hastaliklar-db/zoonotik-hastaliklar/5-Sarbon/7- Sunumlar/Sarbon_sunum_okul_sagligi.pdf. Erişim:1.09.2018
12 [Internet] Henning KY. Overview of Syndromic Surveillance What is Syndromic Surveillance? https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/su5301a3.htm Erişim:3.09.2018
13 Buehler JW, Berkelman RL, Hartley DM, Peters CJ. Syndromic Surveillance and Bioterrorism-related Epidemics. Emerg Infect Dis. 2003;9(10):1197-1204. https://dx.doi.org/10.3201/eid0910.030231
14 [Internet] http://www.who.int/features/qa/one-health/en/ Erişim: 30.08.2018

Not  : Bu doküman, Dr. Duygu Kavaklı tarafından Prof. Dr. Dilek Aslan ve Prof. Dr. Levent Akın danışmanlığında 30.08.2018 tarihinde hazırlanmıştır. Bu bilgilendirme notunun aşağıda belirtilen şekilde kaynak gösterilmek şartıyla yazılı, elektronik vb ortamlarda kullanılması önerilmektedir: Kavaklı D, Aslan D, Akın L. HÜTF Halk Sağlığı AD Toplum İçin Bilgilendirme Serisi- 232 [Internet]://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/ Erişim: 3.9.2018.