Etiket arşivi: Prof. Dr. Erinç Yeldan: Kriz Ne Zaman Sona Erecek?

‘Piyasalar’ Bahane Arıyor

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share


‘Piyasalar’ Bahane Arıyor

portresi

Prof. Dr. Erinç YELDAN

 

 

Amerikan Merkez Bankası (Federal Reserve-FED) Başkanı Ben Bernanke, tahvil alımlarını durdurmanın yakın olduğu haberini “piyasalarla” paylaştı. Küresel ekonomide artık bol ve ucuz likidite döneminin sona ermekte olduğu gerçeği tüm çıplaklığıyla ortaya döküldü. Türkiye’de de dolar kuru 2 TL’nin üzerine çıktı, borsada ciddi kayıplar yaşandı; şirketlerimizin “piyasa” değeri 63 milyar TL’lik kayıpla, 670 milyar TL’den 497 milyar TL’ye geriledi.

“Küresel çalkantı” kimi, ne derece etkiliyor?

Bu yazımızda “piyasaların anladığı dilden” konuşacağız ve krizin yansımalarını ayrıştırmak amacıyla Türkiye’ye, uluslararası sermayeyi çekebilme açısından rakip, beş ülkede “piyasa” verilerini paylaşacağız. Aşağıdaki özet tabloda bu yılın başından bu yana borsa, faiz, kur ve enflasyon oranlarındaki değişmeler özetlenmekte. “Piyasaların” yakından takip etmekte olduğu ve bir ekonominin yatırım yapılabilirliği” konusunda belirleyici olan söz konusu dört verinin tümünde Türkiye’nin en olumsuz etkilenen ülkeler arasında olduğu gözleniyor.

Ocak-Ağustos 2013 döneminde borsalarda yaşanan değer kayıplarında Türkiye ikinci; enflasyon artışında birinci; dolar kurundaki kayıplarda Brezilya ile birlikte ikinci sırada yer almakta. Faiz oranlarında ocak ayına görece ağustos ayı başında yaşanan % 18’lik gerileme ise dün itibarıyla gösterge faizdeki ivmelenmeyle birlikte yerini % 82’lik bir faiz artışına bırakmış durumda. Düzey olarak karşılaştırıldığında, Türkiye %8.3 ile Arjantin’den sonra en yüksek enflasyona; G. Afrika’dan sonra da
en yüksek işsizlik oranına sahip ülke. İşsizlik oranındaki artış bakımından da Brezilya’dan sonra ikinci sırada geliyor.

  • Dolayısıyla Türkiye, küresel krizi gerek 2009’daki vurgun sırasında,
    gerekse artçı sarsıntılarında gelişmekte olan piyasa ekonomilerine görece
    en şiddetli etkilenen ekonomiler arasında yer alıyor. Neden?

Hükümetin resmi söylemlerinde bu sorunun yanıtı çeşitli sözcük oyunlarıyla geçiştirilmekte: “Gezi olayları”, “faiz lobisi”, “değerli yalnızlık” vb… Biz ise yazılarımızda uzun süredir yakın tarihçemizden edindiğimiz bir acı dersi sürekli yinelemek gereği duymaktayız:

  • “Bir ekonomik krize en yakın olan ekonomi, ulusal kaynaklarının üstünde harcama peşinde koşan; ve uluslararası sermayeye sunduğu faiz ve diğer olanaklar ile birlikte onun en gözde konumunda olan ekonomidir.” 

Bu yorumun bir söz oyunundan ibaret olmadığını artık çok yakından biliyoruz.

***
Mustafa Kemal ve arkadaşlarının “toptan milletçe bizi mahvetmek isteyen emperyalizme ve bizi yutmak isteyen kapitalizme karşı” Anadolu ihtilalinin ateşini zaferle taçlandırdıkları 30 Ağustos 1922’nin üzerinden doksan bir yıl geçti. Emperyalizme karşı kazanılan ilk halk savaşı olarak anılan Anadolu ihtilalinin şehitlerine şükran ve minnet borçluyuz.

Tüm okurlarımın 30 Ağustos Zafer Bayramı’nı barış dolu günler umuduyla kutluyorum. (28 Ağustos 2013 – Cumhuriyet)

İzmir İktisat Kongresi’nin 90. Yılında Ütopyalarımızı Korumak

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share

Dostlar,

Türkiye İktisat Kongresi‘nin İzmir’de toplanmasının (dikkat buyurulsun, İzmir İktisat Kongresi değil..) 90. yılını gündeme getiren Yaşar Üniversitesi‘ne ve konuyu işleyen yazarlara teşekkür ederiz.

Bilkent Üniversitesi’nden Sayın Prof. Yeldan bu toplantıdan değerlendirmeler sunuyor.

Biz bu Kongre’nin toplanma nedenini, Kemal Paşa’nın Kongre açılışındaki
uzun konuşmasını ve ardından Lozan görüşmelerinin tamamlanmasını dikkate alarak
şöyle açıklıyoruz :

– Batı, Lozan’da “Kapitülasyon” dayatması yapmış ve Atatürk’ün kesin talimatı bağlamında Başdelege Dışişleri Bakanı İsmet İnönü görüşmeleri keserek Ankara’ya dönmüştü. Bilindiği gibi Lord Cürzon mali şantaj yapmıştı İnönü’ye.. Ülkemizin harap ve yıkık olduğunu, paramızın olmadığını ve çok geçmeden gelip diz çökerek borç para isteyeceğimizi, bu paranın kendilerinde ve ABD’de olduğunu ve Lozan’da Türklerin reddettiği Batı istemlerini teker teker önümüze koyacağını belirtmişti. İnönü de,
“Gelir borç istersek siz de çıkarın cebinize koyduğunuz redlerimizi..” der.

İşte bu kritik kırılmada, büyük önder Mustafa Kemal Paşa Batı’ya bir ileti vermek ister. Ülkemizin ne pahasına olursa olsun ekonomik kalkınmasını da başaracağını ve
bu yüzden Batı’ya diz çökmeyeceğimizi, savaş meydanlarında çok kan dökerek
utku (zafer) kazandığımızı, Osmanlıyı bitiren kapitülasyonları asla kabul etmeyeceğimizi, ekonomik şantaja boyun eğmeyeceğimizi duyurmak ister.

1135 delege 15 gün boyunca bu kritik kongreye büyük özveri ile katılır.
İzmir harap ve bitiktir. Yunanlarca yakılmıştır. Delegeler hanlarda kalmaktadır.

Günümüzde bile olağan bir kongre için 1135 delege rakamı çok büyüktür,
süre de son derece uzundur. Kemal Paşa, Kongre açılışında 1,5 saat süren önemli bir konuşma yapar. NUTUK (Ekim 1927), Dumlupınar (30 Ağustos 1924) konuşmaları ve bu konuşma, Kemal Paşa’nın en önemli 3 konuşmasıdır.

Batı, iletiyi alır ve “Kemal” in pes etmeyeceğini anlar. Yeniden çağrı yapılır
Lozan görüşmeleri için ve 4 Şubat 1923’te kesilen oturumlar yeniden başlar,
24 Temmuz 1923’te başarıyla sonlandırılır.

Büyük ATATÜRK‘ün strateji dehası bir kez daha ülkemizin önünü açar..

Sevgi ve saygı ile.
27.2.13, Ankara

Dr. Ahmet Saltık
www.ahmetsaltik.net

==================================

Prof. Dr. Erinç YELDAN

portresi

İzmir İktisat Kongresi’nin 90. Yılında Ütopyalarımızı Korumak

İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat – 4 Mart 1923’te toplandı. Kongrenin biricik amacının Kurtuluş Savaşımızın eseri olan siyasi bağımsızlığımızı, iktisadi bağımsızlık ile perçinlemek olduğu bilinmektedir. 1135 delegenin katılımıyla düzenlenmiş olan Kongre, öncelikle genç Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsız, katılımcı ve ulusal bir ekonomi stratejisinin temellerini atmayı amaçlamış ve bu yönde ülkenin tüm sosyal sınıf ve katmanlarının temsilcilerini bağımsızlık ve kalkınma idealleri etrafında
bir araya getirmiş idi.

Geçen hafta içinde İzmir İktisat Kongresi’nin 90. Yılı “21. Yüzyılın Kalkınma Stratejilerini Tasarlamak” temasıyla Yaşar Üniversitesi’nde toplandı. Kongrenin düzenlendiği tarihsel dönemi yakından irdeleyen tebliğlerinde Serdar Şahinkaya ve
İlter Ertuğrul, İzmir Kongresi’nin çoğunlukla basitleştirilerek, iddia edildiği üzere “tıkanmış olan Lozan görüşmelerinde genç Türkiye Cumhuriyeti’nin Batı’ya
güvence vermek” üzere alelacele toplanmış bir birliktelik değil, Sivas ve Erzurum kongrelerinin devamı olarak Cumhuriyetimizin ilanından önce bilinçli ve programlı bir şekilde tasarlanmış, iktisadi bağımsızlığa yönelik, Anadolu’nun aydınlanma savaşımını yönlendirecek özgün bir girişim olduğunu vurguladılar.

Prof. Dr. Bilsay Kuruç sunumunda 1920’li ve 30’lu yılların küresel konjonktürü ile günümüz arasında geçişler sağlayarak, çökmekte olan İngiliz hegemonyasındaki
altın standardına dayalı serbest ticaret rejimi ile günümüzün serbestleştirilmiş finans sermayesinin dayanmakta olduğu ABD hegemonyasındaki kapitalist birikim rejiminin çöküşü arasında paralellikler kurdu. Bilsay Hoca, finans kapitale dayalı birikimin artık tıkandığını ve küresel kapitalizmin yeni arayışlarının dünya barışını tehdit etmekte olduğunu vurguladı.

Hasan Ersel Hoca ise, iktisat kuramının artık gelenekselleşmiş önemli kavramlarının ardındaki gerçek anlamları sosyal değerler sistemi içinde değerlendirdi.
Bunlar arasında sıkça dile getirilen rekabetçi piyasa kavramının gerçekten de kaynakların etkin dağılımında ve toplumsal gönenci artırmada kuramsal olarak
en etkili araç olduğunu; ancak kavramın tek bir sorunu olduğunu vurguladı:

Dünyada hiçbir ekonomide söz konusu olmaması…

***
İlkinden 90 yıl sonra toplanmış olan İzmir İktisat Kongresi’nin tüm katılımcıları, küresel ekonominin mevcut geleneksel iktisadi paradigmaların açıklamakta zorlandığı bir kriz içine sürüklenmiş olduğuna vurgu yaptılar. Küresel ekonomide büyümenin kaynaklarında gözlenen niteliksel dönüşümlerin kalkınma yazınının artık gelenekselleşmiş modellerince açıklanabilir olmadığı; yepyeni iktisat paradigmalarının arayışı içinde olduğumuz sıklıkla dile getirildi.

Prof. Dr. Korkut Boratav, küresel ekonomide üretim merkezlerinin batıdan doğuya ve kuzeyden güneye bir eksen kayması içinde olduğu günümüz konjonktüründe,
21. yüzyılın kalkınma stratejilerini tasarlamaya yönelik arayışlarının
muhakkak siyasal iktidar mücadelesiyle iç içe geçmesi gerektiğini vurguladı.

Korkut Hoca ısrarla insanlığın yüzyıllar boyu süregelen adalet, özgürlük ve eşitlik arayışları doğrultusunda ütopyalarımızı korumamızın önemine değindi.
Korkut Hoca’nın sözlerini yeniden anımsayarak

“Adım adım ‘aykırı’ düşünmeye yönelmemiz gerekiyor. Önce, bugünün egemen düşünce biçiminin sınırlarını, giderek kurulu düzenin parametrelerini de zorlayarak…”

Prof. Dr. Erinç Yeldan: Kriz Ne Zaman Sona Erecek?

Bir Cevap Yazın
Share via emailShare on WhatsApp Share

EKONOMİ POLİTİK
Prof. Dr. Erinç Yeldan
Kriz Ne Zaman Sona Erecek?

Bu sorunun yanıtı neredeyse altıncı senesine giriyor. Anımsamakta zorlanabilirsiniz ancak daha iki sene önce İstanbul’da toplanan IMF zirvesi “artık krizden çıkıldığını” muştulamış; hatta 2010 yılını “toparlanmanın idaresi” gündemiyle görevlendirmişti. Şimdi bundan sadece iki sene sonra IMF tarafından yayımlanan Dünyanın Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook) dokümanının tanıtımı sırasında IMF Başekonomisti Olivier Blanchard’ın sözleri ürkütücü ve bir o kadar da gerçekçidir:

  • “Küresel krizden çıkış daha en az on yıl sürecektir.”

Blanchard’ın savı IMF tarafından artık kabullenilmek zorunda kalınan “yeni” bir bulguya dayalı:

IMF istikrar paketlerinin uygulanması sırasında varsayılan çarpan mekanizmasının öngörülenden çok daha yüksek olduğunu fark ettikleri itirafında bulunmakta.

***

İstikrar ve daraltıcı maliye politikaları üzerine yapılan ısrarlı vurgular, ulusal ekonomilerde talebin daralmasına ve çarpan etkisiyle birlikte ekonominin bütününde gelir ve harcama kayıplarına yol açmakta.

Neoliberal iktisatçıların bir inanç düzeyinde savladıkları “devletin küçültülmesi gereği” önermesi, giderek ekonomileri daha da daraltan; toplam talebi ve dolayısıyla geliri gerileten bir çıkmaza sürüklemiş durumda. Krizden çıkış için devletin daha da daraltılmasını savunan Ortodoks muhafazakâr istikrar reçeteleri, krizden “özel sektör ağırlıklı olarak çıkılacağı” beklentilerinin tersine, küresel ekonomide ulusal gelirlerin daha da daralmasına ve ticaret akımlarının tahrip edilmesine neden oluyor.

Bütün bunların üstüne, ABD’de seçim sonrasında kamu maliyesini “dengeye getirmek için” uygulanması olası daraltıcı harcama ve vergi artırımı politikaları sonunda ABD’den tüm küresel ekonomiye yayılacak bir durgunluk dalgasının tehdidiyle karşı karşıya olduğumuz anlaşılıyor. “Mali kayalıklar” (fiscal cliff) tanımıyla betimlenen bu tehdit, ABD’de aşırı daraltıcı maliye politikası uygulanması durumunda krizin bir on yıl daha bizlerle olabileceği tespitine dönüşüyor.

***

Dolayısıyla, krizden çıkış için tek bir yol kalmış durumda:

– Başta Avrupa’nın borçlu ekonomileri (Yunanistan, İspanya, İtalya vs.) olmak üzere,
tüm küresel ekonomide eş anlı bir borç moratoryumu… (Ya da daha yumuşak ifadeyle, borçların yeniden yapılandırılması diyelim.) Borçların silinmesi ya da
en azından ötelenmesi, dünya ekonomisinde cılızlaşan yatırım ve tüketim talebini yeniden ivmelendirerek üretim-talep döngüsünü yeniden kuracak biricik almaşık olarak gözüküyor.

Ancak, böylesi bir borç yapılandırılması operasyonu küresel finans sermayesi tarafından kabul edilemez durumda. Finans şebekesi böylesi bir almaşığın fısıltısına dahi tahammül edemeyecek denli bunalmış konumda.

Oysa artık 2007 öncesinin ucuz kredi ve yüksek getirili spekülasyon dünyasına dönülmesinin mümkün olmadığının kabul edilmesi gerekiyor.