Oktay Ekşi
oktay.eksi@cumhuriyet.com.tr
Son Yazısı / Tüm Yazıları
11 Mart 2023, Cumhuriyet

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 13’üncü cumhurbaşkanı ile TBMM’nin 600 milletvekilini belirleyecek seçimlerin 14 Mayıs 2023 Pazar günü yapılacağına ilişkin kararını resmen açıkladı.

Seçim tarihini belirleme yetkisi anayasanın 116’ncı maddesi gereğince ya cumhurbaşkanı yahut da TBMM Genel Kurulu tarafından kullanılabilir. Konuyla ilgili maddede aynen şöyle deniyor:

• “Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
• Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır.
• Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.”

Yani seçime TBMM karar verecekse en az 360 milletvekilinin olumlu oy vermesi şart. Ancak “Cumhur İttifakı”nın yani AKP, MHP ve Büyük Birlik Partisi’nin Meclis’teki oylarının toplamı 18 Haziran’dan farklı bir tarihte yapılabilmesi için yeterli değildi. Hepsi 334’tü. Bu nedenle muhalefetin desteğine ihtiyaç vardı. O yüzden Erdoğan seçim tarihini kendisi belirledi.

Lakin anayasa, (AS: erken seçim tarihini) cumhurbaşkanı belirleyince tekrar aday olmasına izin vermiyor. Çünkü madde bunu

• “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.”

diyerek ifade etmiş. Anlaşılan TBMM, kendisi seçimi öne aldığı takdirde, cumhurbaşkanının 5 yıllık görev süresi dolmadan seçime gidilmesinin ona karşı haksızlık teşkil edeceğini (oluşturacağını) dikkate almış.

Ama dün seçim tarihini açıklarken Erdoğan, bu seçime Cumhur İttifakı’nın adayı olarak katılacağını da ilan etti. Yani anayasanın yukarıdaki hükümlerini yok saydı.

Bu konu geride kalan ocak ayında Türkiye’nin seçkin anayasa profesörleri tarafından uzun uzun tartışıldı. Gözlemimiz o ki; oybirliğiyle yukarıda özetlediğimiz noktada birleştiler.

Ancak Beştepe’deki Saray’ın hukukçularıyla, TBMM Başkanı Mustafa Şentop aksi görüşteler. Onlara sorarsanız, seçim kararını Erdoğan’ın alıp ilan etmesi halinde de (durumunda da) tekrar (yeniden) aday olması mümkündür (olanaklıdır). Çünkü cumhurbaşkanlığına seçildiği ilk dönemin, “ilk dönem” olarak sayılması doğru değildir!

Bir an için bu görüşü doğru sayalım. O zaman aklımıza Abdullah Gül’ün cumhurbaşkanlığı dönemi biterken yaşananlar geliyor. O zaman, anımsanacağı gibi cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili usul ve süre değiştiği için Gül’ün tekrar aday olabileceği ihtimali tartışılmış ancak Erdoğan, Gül’ün ikinci defa (kez) seçilmesini engellemek için TBMM’ye gönderdiği bir yasa tasarısına açık bir madde koydurmuştu. Hüküm şöyleydi:

“5678 sayılı (…) kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce seçilen cumhurbaşkanları, iki defa seçilememeleri kuralı dahil, anayasanın değişiklik öncesi hükümlerine tabidir.”

Yüksek Mahkeme (Anayasa Mahkemesi) bu hükmü iptal etmiş, Gül’ün bir önceki anayasa hükümlerine göre seçildiğini, o nedenle yeni hükümlere tabi (bağlı) olmayacağını karara bağlamıştı.

Oysa Erdoğan, iki döneminde de halktan %50+1 oy alanın seçileceği hükmüne göre seçildi.

O nedenle adaylığı kabul edilemez.