Sağlık Bakanlığı 2023 Sağlık İstatistiklerini yayımladı. Gecikmeli olarak yayımlanan raporda dikkat çeken veriler yer aldı.

“Çağ atladık” denilen sistemde 2022’de rekor kırılan hekime başvuru sayısı daha da arttı.

Toplam hekime başvuru sayısı bir milyara yaklaştı. Bebek ölümleri artarken, kadın sağlığını ilgilendiren birçok konuda da çarpıcı ayrıntılar dikkat çekti. İstatistiklere göre; 2023’te hekime başvuru sayısı 2022’ye göre yaklaşık %14 artarak 854 milyon 328 binden, 973 milyon 519 bine yükseldi.

Bunun 421 milyon 121 bini aile hekimliği, poliklinik gibi 1. Basamak sağlık hizmetlerine, 552 milyon 397 bini ise hastanelerle özel tıp merkezleri gibi 2. ve 3. Basamak sağlık hizmetlerine gerçekleşti. Kişi başı hekime başvuru sayısı ise 10’dan 11,4’e yükseldi. OECD ortalaması 6,4.

Başka bir dikkat çeken ayrıntı ise yüz bin kişi başına düşen hekim sayısında oldu. 2022’ye göre yükselen yüz bin kişi başına düşen hekim sayısı 239 olarak gerçekleşti. Ancak bu alanda adaletsizlik dikkat çekti. Örneğin Güneydoğu Anadolu’da yüz bin kişiye 155 hekim düşerken,
bu sayı İstanbul’da 298, Batı Anadolu’da 368. Bu konuda dikkat çeken başka bir ayrıntı ise Türkiye’nin tüm OECD ülkeleri içinde sonuncu sırada kalması oldu. Bu alanda OECD ortalaması 377 olurken zirvedeki Yunanistan’da sayı 661.

Benzer biçimde Türkiye, psikiyatri uzmanı sayısı da dikkat çekti. Yüz bin kişiye düşen psikiyatri uzmanı sayısı Türkiye’de salt 8 iken OECD ortalaması 18 olarak belirlendi. Kamu ve özel cari sağlık harcamasının gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYİH) içindeki payı da dikkat çeken bir veri olarak istatistiklerde yer aldı. 2021’de % 4,6 olarak gerçekleşen bu oran 2023’te %4,3’e geriledi. Ayrıca Türkiye bu alanda da OECD sonuncusu oldu. OECD ortalaması %9,2 olarak gerçekleşti. Buna karşın, kişi başı cepten yapılan sağlık harcaması 2589 TL. Cepten yapılan sağlık harcamasının toplam cari sağlık harcaması içindeki oranı ise %19,5. Bu alanda Türkiye OECD ortalamasının üstünde yer aldı. OECD ortalaması %18,8 oldu.

İstatistiklerde meyve ve sebze tüketimine ilişkin veriler de yer aldı. Ancak bu veriler de 2022 yılına ait olarak açıklandı. Meyve ve sebze tüketimine ilişkin veriler şöyle:

• Günde en az bir kez meyve tüketebilenlerin oranı 2019-2022 arasında %40,3’ten 36,5’e düştü.

• 15-24 yaş arası gençlerde meyve tüketebilenlerin oranı % 40,3’ten 28,4’e düştü.

• Günde en az bir kere sebze ya da salata tüketebilenlerin oranı % 55,3’ten, %41,2’ye düştü.

Kadınlarda en sık gözüken kanser meme kanseri olurken, hiç mamografi çektirmeyen 15 yaş üstü kadınların oranı 2019’da % 65,1’ken 2022’de %65,6’ya çıktı. Son bir yılda mamografi çektirmeyen kadınların oranı aynı yıllar içinde %10,4’ten %7,3’e, bir yıldan çok iki yıldan az süre içinde mamografi çektirmiş kadınların oranı %8,3’ten %7,2’ye düştü. Hiç “smear” (rahim ağzı kanseri tarama) testi yaptırmayan kadınların oranı yine aynı dönemde %61,2’den %64,4’e çıktı. Son bir yılda yayma (smear) testi yaptırmayan kadınların oranı %11,7’den %7,2’ye, bir yıldan çok iki yıldan az sürede yayma (smear) testi yaptırmayan kadınların oranı %9,2’den %7,2’ye geriledi.

İstatistiklerde özellikle halk sağlığını ilgilendiren pek çok veri ise geçmiş yıllara ait. Özellikle günlük yaşantıya ve sağlık hizmetlerine erişime ilişkin verilerin büyük bölümü 2022 yılına ait. Koruyucu hizmetlerden yararlanma, obezite, beslenme verilerinin neredeyse tümü en az 3 yıllık. Örneğin çocukların besin ve içecek tüketim sıklıklarına ilişkin veriler 2016’dan, diyabet verileri 2017’den. Kanser verileri ise 2019’a ait.

YARALANMAYA BAĞLI ÖLÜMLER ARTTI

İstatistiklere göre doğuşta beklenen yaşam süresi 2022’de 77,5 yıl iken 2023’te 77,3 yıla düştü. Bebek ölüm hızı ise binde 9,1’den binde 9,8’e yükseldi. Bebek ölüm hızının OECD ortalaması ise binde 3,6. Yenidoğan bebek ölüm hızı ise binde 5,7’den binde 6’ya yükseldi. Bu alandaki OECD ortalaması ise binde 2,5. Beş yaş altı ölüm hızında ise çarpıcı bir yükseliş yaşandı. 2022’de binde 11,1 olan beş yaş altı ölüm hızı, 2023’te binde 14’e yükseldi. Tüm bunlara bağlı olarak anne ölüm oranında da artış yaşandı. 2022’de yüz bin canlı doğumda 12,6 olan bu oran, 2023’te 13,5’e çıktı. Ülkedeki kaba ölüm hızı ise 2022’de binde 5,9 iken binde 6,2’ye yükseldi.

Önlenebilir ölümlerde de birçok olumsuz kalemde olduğu gibi artış yaşandı. 2022’de 161 olan yüz bin kişi başına göre önlenebilir ölüm, 197’ye yükseldi. Önlenebilir ölümlerin dağılımında da çarpıcı bir değişim oldu. 2022’de önlenebilir ölümlerin %14,7’si yaralanmalarla gerçekleşirken, 2023’te bu oran %45,9 oldu. Neredeyse iki kişiden biri yaralanmalara bağlı olarak yaşamını yitirdi. Türkiye, bu alanda da binde 166 olan OECD ortalamasını geçti.

KIZAMIKTA DEVASA ARTIŞ

İstatistiklerde en çarpıcı verilerden biri de enfeksiyon hastalıklarından kızamıkta oldu. 2022’de 103 olan kızamık vaka sayısı 2023’te tam 5088’e yükseldi. Artış yaklaşık 50 kat oldu.

ÖZEL HASTANE SAYISI AZALDI

Yenidoğan Çetesi’nin ortaya çıkmasının ardından tartışılır duruma gelen özel hastanelerin sayısında azalma yaşandı. 2022’de 572 olan özel hastane sayısı 565’e geriledi. Hastane yatağı sayısı kamu ve özel toplam 262 binden 266 bine yükseldi. Ancak Türkiye bu alanda da on bin kişi başına düşen 31,2 yatakla, 42,5 olan OECD ortalamasının altında kaldı.
∗∗∗
BU MU ÇAĞ ATLAMAK??

KADINLARIN % 65,6’sı MAMOGRAFİ ÇEKTİRMEDİ

Kadınlarda en sık gözüken kanser meme kanseri olurken hiç mamografi çektirmeyen 15 yaş üstü kadınların oranı 2019’da %65,1’ken 2022’de %65,6’ya çıktı. Son bir yılda mamografi çektirmeyen kadınların oranı aynı yıllar içinde %10,4’ten %7,3’e, bir yıldan çok iki yıldan az süre içinde mamografi çektirmiş kadınların oranı %8,3’ten %7,2’ye düştü. Hiç yayma (smear) (rahim ağzı kanseri tarama) testi yaptırmayan kadınların oranı yine aynı dönemde %61,2’den %64,4’e çıktı. Son bir yılda yayma (smear) testi yaptırmayan kadınların oranı %11,7’den %7,2’ye, bir yıldan çok iki yıldan az süre içinde yayma (smear) testi yaptırmayan kadınların oranı %9,2’den %7,2’ye geriledi.
∗∗∗
BAKANLIK KİMİ VERİLERİ GİZLİYOR

İstatistiklerde özellikle halk sağlığını ilgilendiren pek çok veri ise geçmiş yıllara ait. Özellikle günlük yaşantıya ve sağlık hizmetlerine erişime ilişkin verilerin büyük kesimi 2022 yılına ait. Koruyucu hizmetlerden yararlanma, obezite, beslenme verilerinin neredeyse tümü en az 3 yıllık. Örneğin çocukların besin ve içecek tüketim sıklıklarına ilişkin veriler 2016’dan, diyabet verileri 2017’den, Kanser verileri ise 2019’a ait.
∗∗∗
MEYVE VE SEBZE TÜKETİMİ DÜŞTÜ

İstatistiklerde meyve ve sebze tüketimine ilişkin veriler de yer aldı. Ancak bu veriler de 2022 yılına ait. Meyve ve sebze tüketimine ilişkin veriler şöyle:

• Günde en az bir kez meyve tüketebilenlerin oranı 2019-2022 arasında %40,3’ten %36,5’e düştü.

• 15-24 yaş arası gençlerde meyve tüketebilenlerin oranı %40,3’ten %28,4’e düştü.

• Günde en az bir kez sebze ya da salata tüketebilenlerin oranı %55,3’ten %41,2’ye düştü.
∗∗∗
MEMNUNİYETTE DE GERİLEME YAŞANDI

İstatistiklerde sisteme ilişkin memnun olma durumu da soruldu. Sağlık kuruluşlarının hizmetlerinden memnun olma oranı %65,6’dan % 65,4’e düştü. Özellikle özel sağlık kuruluşlarından memnun olma %58,2’den %56,7’ye geriledi.

“Hekimiz Biz!

Tıbbın kurucuları İstanköylü Hipokrat’tan, Bergamalı Galen’den bu yana binlerce yıldır burada, bu topraklardayız. Hayata ve topluma adanmış bir mesleğin onurlu üyeleri olarak emeğimizle, bilgimizle, uzun yıllar süren eğitim ve mesleki deneyimlerimize dayalı birikimimizle insanlara hizmet veriyoruz.

Senenin 365 günü icap nöbetçisi bir uzman hekim, sabaha kadar ameliyat yapan her branştan (daldan) bir cerrah, her gün yüz hasta muayene eden bir dahiliyeci, hayata anne karnından itibaren eşlik eden bir kadın doğumcu, yitirdiği hastasının ardından “Kızamık ağıdı” yakan bir pediatrist, ömrü narkoz koklamakla geçen bir anestezist, her ambulans sesinde yerinden fırlayan bir acilci, petri kutuları arasında bir mikrobiyolog, formaldehit kokuları arasında bir patolog, her türlü hastalıkla tek başına başa çıkmaya çalışan bir kasaba doktoru, şimdilerde kimliksizleştirilen bir pratisyen hekim, yirmi dört saat uykusuz geçen nöbet ertesinde vizite hazırlanan bir asistan hekim, aile hekimliği birimine hapsedilmiş bir aile hekimi, OSGB’lerin kaderine terk edilmiş bir işyeri hekimi, gün boyu öğrencilerine ve  asistanlarına mesleği öğretmek için çalışan bir akademisyen, özel hastanelerin karşısında ayakta kalmaya çalışan bir muayenehane hekimi, şirket kurma  ve ciro baskısı altında bir özel hastane hekimi, yoksulluk sınırının altında yaşamaya çalışan bir emekli hekim, işte ve evde çifte mesai yükünü taşıyan bir kadın hekim.

Her şeyden ve herkesten çok; doğumdan ölüme insanın en çıplak hallerine şahitlik ediyor, en çaresiz anlarında yardımına koşuyor, güçsüzlerin gücü, çaresizlerin çaresi olmak, ölümle ve hastalıklarla mücadele etmek, sağlık ve esenlik dağıtmak için çalışıyoruz.”
∗∗∗
TTB’nin “Başka Bir Sağlık Sistemi Başka Bir Hekimlik Ortamı Mümkün Mücadele Programı” için hazırladığı broşür böyle başlıyor.

Program geçtiğimiz Cumartesi günü başladı, bir buçuk ay sürecek. Bu süre boyunca Ankara’dan Diyarbakır’a, İstanbul’dan Trabzon’a ülkenin dört bir yanında paneller, sempozyumlar, çalıştaylar, basın açıklamaları, il gezileri, hastane ziyaretleri yapılacak.

Mücadele Programında 25 Şubat Salı İstanbul’dan başlayıp 1 Mart Cumartesi Ankara’da sonlanacak bir “Beyaz Yürüyüş” de yer alıyor. Yürüyüşün sonunda Ankara’da “Büyük Hekim Buluşması” var. Geleneksel 14 Mart Haftası programı da bu buluşmada hekimlerle birlikte kararlaştırılacak. Ufukta gene bir G(ö)REV görünüyor.
∗∗∗
Geçmişteki hastane kuyruklarını bile aratan, günlerce, haftalarca alınamayan hastane randevuları, günde yüz hastaya bakmaya zorlanan doktorlar, beş dakikaya sıkıştırılmış muayene süreleri, “randevu dışı hasta randevuları”, sağlık kurumlarını savaş alanlarına çeviren şiddet görüntüleri, ağır ve kötü çalışma koşulları altında ezilen, tükenen hekimler, sağlık çalışanları.

Bugün artık AKP’ye oy verenler de dahil, herkesin kabul ettiği bir gerçek var;
sağlık sistemi çöktü!

TTB bunun böyle olacağını zaten yıllardır anlatıyordu. Şimdi ise bugünkünden çok daha iyi, çok daha nitelikli sağlık hizmeti sunmanın mümkün; ülkenin maddi kaynakları ve sağlık insan gücünün böyle bir sistemi kurmaya yeterli olduğunu söylüyor.

Alternatif (seçenek) sağlık sisteminin adını da koyuyor; Kamucu-Toplumcu Sağlık Sistemi.

“Neden Kamucu-Toplumcu Bir Sağlık Sistemi?” sorusuna da on başlıkta yanıt veriyor.

“Çünkü yalnızca kamucu-toplumcu bir sağlık sistemi;

Bütün toplumun sağlık ihtiyaçlarına cevap verebilir.

Herkese eşit, ücretsiz, nitelikli sağlık hizmeti sunabilir.

Sağlığın ticarileşmesini, özelleşmesini, piyasanın vahşi koşullarına terk edilmesini engelleyebilir.

Koruyucu hekimliği önceleyebilir, sağlıkta “olmazsa olmaz” sevk zincirini kurabilir.

Sağlıkta kışkırtılmış talebi ve şiddeti durdurabilir.

Hekimlerin hastalarına yeterli süre ayırabilecekleri, iyi hekimlik yapabilecekleri ortamları hazırlayabilir.

Hekimlere çalışırken ve emeklilikte insanca yaşayabilecekleri ekonomik, özlük haklarını sağlayabilir.

Hekimlerin iş ve gelir güvenceli koşullarda çalışmalarını temin edebilir.

Özelde çalışan hekimler için bir güvence oluşturabilir.

Hekimlerin mesleksel bağımsızlıklarını, klinik özerkliklerini güvence altına alabilir.”

∗∗∗

Broşürün tamamına ttb.org.tr  adresinden ulaşıp indirebilir, okuyabilirsiniz.

TTB’nin dediği gibi; Başka Bir Sağlık Sistemi Mümkün!

Not: “Sağlık Sisteminde Çöküş/Kamucu Toplumcu Çıkış Sempozyumu” 9 Şubat Pazar günü İstanbul’da Kadıköy Barış Manço Kültür Merkezi’nde gerçekleşecek. Herkese açık.