Prof. Dr. Halil Çivi
İnönü Üniv. İİBF Eski Dekanı

• İnsanın terazisi vicdan; devletin-iktidarın terazisi de adalettir.

Terazi her şeyi tartar, fakat asla kendini tartamaz. Çünkü terazi doğru tartıp tartmadığını anlayamaz. Sorumluluk terazide değil, tartıcıdadır, ailede, işletmede, devlette adaleti kim dağıtıyorsa ondadır (AS: Terazi – tartaç kalibre edilmiş ise..). Hatta kasıtlı eksik tartmalar; hatalar ve yanlış tartılar anlaşılmasın diye iş kantar ya da terazi ayarlarını bozmaya dek vardırılabilir.

Tartının, yani yönetimin doğru ve adil olup olmadığını anlamak için, tartım yapanların, karar verenlerin değil, çevrenin ve toplumun özgür düşüncesi ve kanısı gereklidir. Bir halk deyimi ile, “Ayna adamın aynası değil, el adamın aynasıdır.” Bu ne nedenle, çağdaş toplumlarda aile, kurum ve devlet katındaki özgürlükçü, katılımcı, çoğulcu ve ortak akılla karar vermeye dayalı demokrasiler kaçınılmaz olur.

Toplumun her basamağında tek kişiye tanınan yetkiler ve kararlar eğer toplumsal denetim süzgecinden geçmiyor ve karar sahipleri hesap vermiyor ya da vermekten kaçınıyorlarsa, o karar toplumun ortak gereksinmeleri için gerekli olan ortak aklın kararı olmaz; olsa olsa tek yanlı ferman ya da buyruk olur. Böyle bir toplumdaki aile demokratik değil, ataerkil, böyle bir toplumdaki iktidar yapısı da olsa olsa padişahlık, krallık hakanlık, şahlık …vb. sultanizm yönetim modeli olabilir.

Demokrasilerde her yetki, başta anayasa olmak üzere, mutlaka yasalarla sınırlıdır ve sorumluluk gerektirir.

• Sorumsuz ve sınırsız yetki olmaz.

Yetkiyi veren, hesabını da sorar. Gerektiğinde verdiği yetkiyi, verdiği yollarla geri de alabilir.

Kusurlar ve yanlışlar terazide değil her zaman teraziyi tartanlardadır (AS: Terazi – tartaç kalibre edilmiş ise..).

• Sorumsuz yetki ve sorumsuz iktidar olmaz.

Kıssadan hisse                           :

Yönetenler ve siyasal iktidarların başarı ya da başarısızlık ölçütleri, turnusol kağıdı, kendileri, kendi değerlendirmeleri değil; yönetilenler, yani yönettikleri halktır, halkın vicdan terazisidir.

Tüm kusur ve eksiklerine karşın, yine de en doğru ve gerçekçi rejim demokrasidir.
(AS: Temsili demokrasiden doğrudan demokrasiye evrildikçe daha da mükemmelleşecektir..)