Dünya’da ve Türkiye’de Enflasyon
Prof. Dr. D. Ali ERCAN
“İşsizlik Oranı” nın farklı bakış açılarından farklı olabileceğini söylemiştim. Hükümetin en son verilerine göre “Resmi” işsizlik oranı %10, Sendikalara ve Ekonomi uzmanlarına göre “Formal” İşsizlik oranı en az %20’dir. Üretim etkinliği açısından bakarsak “Gerçek” işsizliğin %50 dolayında olduğunu (kadınlarda %60, erkeklerde %40) görürüz.
Aynı biçimde “Enflasyon”da değişik bakış açılarına göre farklı değerlendirilebilir:
Hükümete göre “Resmi” enflasyon oranı bu yıl % 8’dir. Buna karşın Dünyada Enflasyon yüksekliği bakımından 200 Devlet arasında 40. sıradayız; 160 ülkede enflasyon oranı bizdekinden daha düşük.
Enflasyon oranı hesaplanırken göz önüne alınan Tüketim maddeleri arasında leblebi, ruj, oje, külot, çiklet, çöp sepeti, lego, soba borusu, flüt, kolonya, kalamar, karides, çuval vs. bulunuyor ama bunların yanında Ekmek, peynir, çay, şeker, yağ, makarna, margarin, süt, pirinç, mercimek, un, deterjan, sebze, meyve, benzin… gibi orta ve düşük gelirli kesimin temel tüketim maddeleri ağırlıkları oranında yer alıyor.
Enflasyon hesabına temel alınan fiyat artışı ve satın alma gücündeki gerçek düşüşten kaynaklanan Pahalılık farklı kavramlardır. Kişi başına ulusal gelirin ortalama 9 bin $ olduğu söylenen Ülkemizde nüfusun %40 kadarı yoksulluk sınırı altında (Günlük 20$), %10 kadarı da açlık sınırı (Günlük 8 $) altında yaşamaktadır.
Ortalama %8 olarak hesaplanan yıllık Enflasyonun gelir dilimlerine göre gerçekten duyumsanan
göreceli etkisini aşağıdaki tabloda kabaca belirtmeye çalıştım.
Bu hesaba göre Ülkemizde Enflasyondan pek etkilenmeyen (en üst %20 nüfus) hatta enflasyondan yararlanan (%5) dörtte birlik bir “tuzu kuru” kesim var (Enflasyon oranı üzerinde gelir artışı olan kesim). Gelir dağılımında adalet ölçüsü olan Gini katsayısı 0,40’ın üzerinde olan bir ülkede buna şaşmamak gerek.
Sevgilerimle. æ
Gelir Nüfus Göreceli Ortalama
Grubu Oranı % Enflasyon % Gelir (bin$)
1.Tepe………….5…………. +6……………25………..
2.Üst…………..20………… ± 0……………12……….
3.Orta…………25………… – 8……………..9……….
4.Alt……………40……….. -12…………….7……….
5.Taban……….10……….. -15…………….3……….
***
Enflasyon Hesaplamak Yöntemi
Enis BAĞDADİOĞLU, TÜRK-İŞ Araştırma Müdür Yardımcısı
TÜİK enflasyon hesabını yaparken 454 maddeyi temel almaktadır. Bu 454 madde içinde halkın en çok tükettiği maddelerdeki fiyat artışı önem kazanıyor ve aile bütçesini doğrudan etkiliyor. Örneğin gıda ürünlerinden ekmek, peynir, zeytin, un, bakliyat, yağ, şeker, çay gibi tüketimi fazla olan mallardaki fiyat artışı aile bütçesini olumsuz etkilemektedir. Aynı biçimde kira, elektrik, su, doğalgaz-odun-kömür gibi
konut giderleri veya dolmuş-otobüs fiyatları gibi aile bütçesinde ağırlığı bulunan maddelerdeki fiyat artışları da aile bütçesini olumsuz etkilemektedir.
Enflasyon hesaplanırken, piyasada seçilmiş mal ve hizmetlerin ortalama fiyatları temel alınmakta ve
bu değişim dönemsel olarak izlenmektedir. Burada temel sorun, hangi mal ve hizmetlerin fiyatlarının izleneceğidir. TÜİK tarafından yapılan hesaplamada, hane halkının giderleri bir yıl boyunca izlenmekte ve yapılan bu anketten yararlanılarak enflasyon hesaplanmaktadır. Bu hesaplama yapılırken, ülkede yaşayan toplam nüfus herhangi bir ayırıma (işçi, işveren, esnaf, emekli, köylü, vs.) tabi tutulmamaktadır.
Aile bütçesinde yıl içinde yapılan tüketim harcamaları içinde yer alan mal ve hizmetler 12 ana küme içinde sınıflandırılmaktadır. Buna göre aile bütçesinin harcama ana dilimleri ve ağırlıkları şöyledir :
Gıda ve içecekler %30
Giyim ve ayakkabı % 8
Konut % 17
Ev eşyası % 7,5
Ulaştırma % 13
Haberleşme % 4,4
Eğlence ve kültür % 2,8
Sağlık % 2,5
Eğitim % 2,2
Lokanta ve oteller %5,6
Alkollü içecekler ve tütün % 5
Öbür mal ve hizmetler % 2
Türkiye’deki ortalama hane halkının toplam giderlerinin yaklaşık üçte ikisi gıda, konut giyim ve ulaştırmaya gitmektedir. Ancak halkımızın büyük bir çoğunluğu alt gelir dilimindedir. Bu alt gelir dilimindekilerin giderlerinin ağırlığını gıda harcamaları oluşturmaktadır. Halkın harcamalarının ağırlıklı bölümünü oluşturan maddelerin enflasyon hesaplamasına temel olan harcama kalıbında yer almaması, resmi olarak açıklanan ortalama enflasyonu tartışılır duruma getirmektedir.
***
TÜİK’in enflasyon hesaplaması için fiyatındaki değişmeleri izlediği ürünler listesinde Antep fıstığı, leblebi, ruj, oje, fanila, iç çamaşırı, tül perde, böcek ilacı, gündelikçi kadın ücreti, yara bandı, gözlük camı, spor toto, milli piyango, çiklet, ispirto, sutyen, külot, cd-kaset, lastik eldiven, tencere, çöp sepeti, ampul, pil,
kadın bağı, yapıştırıcılar, mürekkep, kolonya, pinpon topu, lego, flüt, soba borusu, çalı süpürgesi,
hamam ücreti, kalamar, karides, havyar, yem, yaş pasta, madlen çikolata, serum, enjektör, tornavida, patinaj zinciri, hortum, cam, musluk, kilit, cam yünü, tuğla, kimyasal maddeler, gübre, barut, dinamit, alçı, teneke kutu, fişek, oto jantı, korna, dikiş makinesi, kereste, kiremit, çuval, matkap ucu, elektrik sayacı, oto pastası, kum, dikenli tel, demir, bakır, mermer, kireçtaşı, zımpara, vs. bulunurken, alt gelir grubundaki halkın en çok para harcadığı tüketim maddeleri Ekmek, peynir, zeytin, çay, şeker, yumurta, çiçek yağı, zeytin yağı, tereyağı, makarna, helva, bal, reçel, kahve, margarin, salça, sucuk, et, süt, pirinç, mercimek, nohut, kuru fasulye, un, bebe bisküvisi, meyve suyu, sigara, deterjan, çocuk bezi, piknik tüpü, doğal gaz, elektrik, su, telefon, sebze, meyve, lahmacun, döner kebap, benzin, mazot, simit, ayakkabı, elbise, gömlek, kazak, palto, ev kirası, vergiler, vs… tüketime orantılı ağırlıkta yer almamaktadır.